Racjonalność procesu kształcenia. Studium z polityki oświatowej i pedagogiki porównawczej. Tom 1

Polecamy I tom serii pt. "Racjonalność procesu kształcenia. Studium z polityki oświatowej i pedagogiki porównawczej" autorstwa Renaty Nowakowskiej-Siuta i Bogusława Śliwerskiego. Analizy polityki oświatowej dokonane w tej książce wynikają z koncepcji racjonalności kształcenia szkolnego oraz teorii krytycznej. Poblikacja ta została podzielona na dwie części. W części pierwszej Renata Nowakowska-Siuta kreśli kontekst porównawczy dla rozważań dotyczących racjonalności. Podstawowym celem tej części rozprawy jest odpowiedź na pytanie: w jaki sposób postrzega się i interpretuje racjonalność rozwiązań edukacyjnych w różnych systemach oświatowych i szkolnictwa wyższego? Czy rozwiązania te uwzględniają perspektywę porównawczą? Czy i w jaki sposób respektuje się badania porównawcze w konstruowaniu systemowych ram funkcjonowania współczesnej edukacji i jak na tle porównawczym można odczytywać polskie rozwiązania oświatowe? W rozważaniach komparatystycznych autorka kierowała się zasadą spill-over (rozlewania się), która oznacza, że podejmowane przez poszczególne państwa reformy mogą rzutować na całościowy obraz edukacji europejskiej oraz że zapoczątkowanie współpracy w jednej sferze tworzy zapotrzebowanie na współpracę w innych dziedzinach. Można w rezultacie mówić o pewnym samonapędzaniu się integracji, przez którą działania w kolejnych sferach dokonują się niejako samoczynnie, pod wpływem zjawisk integracyjnych w innych dziedzinach. Dlatego też opis edukacyjnych tendencji europejskich autorka poprzedziła deskrypcją wybranych narodowych kwestii dotyczących istotniejszych aspektów funkcjonowania oświaty i szkolnictwa wyższego w kilku wybranych krajach. Jej rozważania teoretyczne oparte są na koncepcji neofunkcjonalizmu, który przyjmuje, że proces integracji jest stopniowy, automatycznie napędzany przez mechanizm funkcjonalnego i politycznego „rozlewania się” (spill-over), co sugeruje liniowy postęp w kierunku wyższego stopnia integracji i większego wpływu czynników ponadnarodowych. Opisując i wyjaśniając wybrane zagadnienia edukacyjne, autorka zastanawia się, czy postęp integracji w Europie w obszarze edukacyjnym jest koniecznością, stałym ruchem w kierunku federacji, a jeśli tak, to czym można tłumaczyć kryzysy i zmiany w integracyjnych projektach reformatorskich dokonujące się w różnych okresach i okolicznościach? Wybrane przez autorkę systemy szkolne są egzemplifikacją aplikacji dyrektyw Unii Europejskiej w rozwiązaniach oświatowych państw, które na tej kanwie kreują wspólny wizerunek edukacji europejskiej. W części drugiej publikacji Bogusław Śliwerski dokonuje syntetycznej analizy recepcji tej pedagogiki w Polsce, aby w dalszej części przeprowadzić studium krytyczne polityki oświatowej rządów po 1989 roku. Lata 1980–1989 uwzględnił w I fazie przełomu politycznego po 1989 roku z uwagi na to, że stanowiły one w swojej warstwie opozycyjnej kryterium i fundament reform ustrojowych także w systemie szkolnym. Ewolucji polityki oświatowej w europejskich krajach po II wojnie światowej towarzyszył rozwój pedagogiki krytycznej, która cząstkowo zaistniała już pod koniec lat 80. XX wieku, w Polsce zaś w całej pełni w ostatnim ćwierćwieczu III Rzeczypospolitej. Autor dokonuje też recepcji pedagogiki krytycznej w Polsce i wyników analiz zakresu racjonalności pedagogicznej polityki oświatowej Ministerstwa Edukacji Narodowej w latach 1989–2014. Ponadto przedstawia i wyjaśnia zmienne zależne, a mianowicie racjonalność pedagogiczną i politykę oświatową. Problemem badawczym było ustalenie, w jakim stopniu politycy oświatowi kierowali się racjonalnością pedagogiczną, a na jaką wskazywała opozycja. Jak ona ewoluowała oraz czym była uwarunkowana? Bogusław Śliwerski analizuje metodą badań socjohistorycznych zmiany w polskiej polityce oświatowej, dociekając, w jakim stopniu przeszłość wpływa na jej stan teraźniejszy.