"Przemilczane", czyli historia ogromnego wstydu. Z głodu i wycieńczenia oddawały swoje ciała

Najmłodsza prostytutka miała 16 lat. Antonina. Trafiła do obozu Auschwitz-Birkenau w sierpniu 1942 roku. Nie da się dziś ustalić, czy od razu zmuszono ją do pracy w obozowym domu publicznym. Nigdy też nie dowiemy się, co stało się z Antoniną po wojnie, jak się nazywała, dlaczego trafiła do obozu. W opowieściach świadkiń pojawiają się jeszcze pojedyncze imiona i nazwiska. Irena Jasińska, Wanda Kowalska, Irena Michalek, Jadwiga Duracz… Zostały zwerbowane pod koniec lata 1943 roku. Ich nazwiska znajdują się na liście pierwszej obsady puffu w Auschwitz I.

To jedne z niewielu kobiet, które w książce "Przemilczane, Seksualna praca przymusowa w trakcie II wojny światowej" występują pod nazwiskiem. Joanna Ostrowska podjęła się karkołomnego zadania – opisała, jak podczas drugiej wojny światowej zmuszano kobiety do prostytucji, jak wyglądały domy publiczne w obozach koncentracyjnych, jak werbowano pracownice seksualne, a właściwie niewolnice. Przerażająca historia, o której do tej pory czytaliśmy tylko we fragmentach zachowanych relacji.

"Ja chcę chleba"

Ostrowska pisze w "Przemilczanych" o domach publicznych organizowanych w ciągu kilku nocy w centrum Warszawy, na terenie Generalnego Gubernatorstwa. Pisze o łapankach, o gwałconych kobietach oskarżanych o nierząd. To, co przeraża najbardziej, to dokładanie zaplanowany system wykorzystywania seksualnego kobiet w puffach na terenie obozów koncentracyjnych.

Kompleks Auschwitz-Birkenau-Monowitz został poligonem doświadczalnym dla różnych systemów motywacji więźniów. Szybko zorientowano się, że by osadzeni pracowali wydajniej, muszą "coś" z tego mieć. Inżynier Karl Hässler wymyślił więc prymitywny system gratyfikacji. Za pracę więźniowie dostawali bony. Na chleb, na "lepszą" zupę, na trochę wolnego od pracy. I wreszcie do listy uciech dołączono wizyty w domu publicznym. Taki był początek okrutnego systemu, w którym kobiety traktowano gorzej jak przedmiot. Były tylko kawałkiem ciała, które ubierało się w zawszoną koszulkę i stawiało przed nimi miskę wody do obmycia się.

Ostrowska: "Zdarzały się wypadki, że kobiety doprowadzone do ostatecznego wyniszczenia, chcąc ratować swe życie zgłaszały się dobrowolnie. Znanym był w obozie wypadek, gdy 17-letnia dziewczyna zgłosiła komendantowi obozu żeńskiego Hösslerowi gotowość przyjęcia do pracy w domu publicznym. Na pytanie Hösslera, w którym w tym wypadku obudził się człowiek, odpowiedziała owa dziewczyna, że ma 17 lat, że z mężczyznami dotąd nigdy nie współżyła, że jednak chce ratować życie, a ponieważ nie widzi innego wyjścia, zgłasza się dobrowolnie do domu publicznego w nadziei, iż tam będzie miała lepsze warunki i przetrwa w obozie. Dziewczynę tę skierował podobno Hössler na jakieś inne lepsze komando robocze. W innym wypadku powracający z pracy mąż zauważył w oknie domu publicznego swoją żonę. Dotąd nie wiedział o tym w ogóle, że żona jego przebywa w obozie oświęcimskim".

W przypadku selekcji w FKL Ravensbrück, nie mówiono wprost, o co chodzi, ukrywano informacje dotyczące puffów, używano eufemizmów: "lekka praca", "lekkie komando". Jednocześnie "kuszono" więźniarki zmianą komanda – namiastką "normalnego życia" w postaci cywilnych ubrań, lepszego wyżywienia, wyjścia na wolność. Kobiety były wprowadzane w błąd, nigdy nie wiedziały, dlaczego zorganizowano wybiórkę i co się z nimi stanie.

Ostrowska w "Przemilczanych" cytuje jedną ze świadkiń obozowego okrucieństwa:
"Kiedyś ogłoszono, że poszukują chętnych do lekkiej pracy, ona się zgłosiła do 'lekkiej pracy', nie wiedząc, co to jest. Przyjął ją lekarz SS-man. Z jej relacji wynikało, że to był jakiś stary lekarz. Kiedy ją zbadał, powiedział: czy ty wiesz, gdzie pójdziesz? Ona mówiła: nie, nie wiem, mówili że do lekkiej pracy, gdzie będzie dużo chleba. Więc on jej mówił: słuchaj, ta praca będzie polegała na tym, że będziesz miała do czynienia z mężczyznami, a poza tym jest taka rzecz, że będziesz miała przeprowadzony zabieg, który pozbawi cię możliwości macierzyństwa. Zastanów się, bo istnieje szansa przeżycia obozu, jesteś młoda, zapragniesz być matką – a wtedy to będzie zupełnie niemożliwe. Ona mówiła – a co tam matką, matką. Ja chcę chleba".

Inna kobieta opowiada z kolei: "Wybierali najlepsze, najzdrowsze dziewczyny, które otrzymywały ładne ubrania i miały lepszą możliwość przeżycia w puffie. Wybiórki wyglądały tak: Wystąpić! Dlaczego została wybrana, tego nie wiedział nikt. To był obóz, tam nikt nikogo nie pytał, czy ktoś chce, czy to komuś pasuje albo nie. Przychodziła komisja selekcyjna. Te wyglądają dobrze, raz, dwa, trzy. Nie było pytań. To było normalne komando pracy, rozkaz to rozkaz. Osobiście uważam, że nie było żadnego problemu znaleźć w takich warunkach, jakie panowały w obozie, tysiąc chętnych dziewcząt".

Straszne? Cóż, tak się dziś wydaje. Ale wśród relacji więźniów, które zebrała Ostrowska, wyczytać można, że często gardzili kobietami z puffu. Uważali, że zhańbiły się, że bały się ciężkiej pracy, więc zdecydowały się na "kolaborację z okupantem".

Dwa lata wytrzymały tylko dwie kobiety

"Zakręty", bezosobowe, pozbawione tożsamości, bardzo często przymusowe pracownice puffów występują w liczbie mnogiej i traktowane są w relacjach świadków jak zwykłe kryminalistki. Choćby dlatego unikano ich imion, traktowano jako coś wstydliwego, niegodnego, uwłaczającego obozowemu cierpieniu. Zniknęły w mroku.

Z wyliczeń Roberta Sommera widać, jak długo kobiety wytrzymywały w Birkenau: 10 procent – do jednego miesiąca; 50 procent – do pół roku; 15 procent – około rok; około 25 procent – dłużej niż rok; 2 kobiety – 25 miesięcy. Nie można dziś oceniać tego, że niektóre decydowały się na pracę w puffie. To była niewolnicza praca w urągających warunkach. Miały nadzieję na choćby trochę wolności.

Ostrowska: "Tabuizacja tematu wojennej przemocy seksualnej i stygmatyzacja ofiar zebrały swoje żniwo. Kobiety wolały milczeć i trzymać w tajemnicy doświadczenia obozowe, żeby móc bez przeszkód funkcjonować na przykład w organizacjach byłych więźniów politycznych w Polsce".

Jest taka jedna scena w książce, która idealnie to pokazuje. Jeden z byłych więźniów, Wilhelm Brasse, spotkał po wojnie kobietę z puffu w Auschwitz I: "Po stronie polskiej była Kryśka z Warszawy, bardzo ładna. Spotkałam ją po wojnie w Warszawie w 1952 albo 1953 roku w tramwaju. Poznałem ją i ona mnie też poznała. Ja się ukłoniłem. Ona przyłożyła palec do ust. Także już wiedziałem, że nie należy się zbliżać".

Autorce udało się dotrzeć tylko do jednej Polki, która chciała podzielić się swoją historią. Barbara w lutym 1945 roku miała trzynaście lat. Została zgwałcona przez żołnierzy radzieckich. W 2009 roku napisała do Ostrowskiej list: "Dziękuję za Pani zainteresowanie tymi bolesnymi sprawami. Zdaję sobie sprawę, że Pani czas jest ograniczony, mój natomiast odwrotnie. Spraw, o których byśmy mogły rozmawiać, nie da się łatwo opisać w liście. Ja swój ból w moim życiu prawie całkowicie wyparłam, chociażby dlatego, że później też życie, jak bardzo wielu nam, stawiało inne trudne problemy do rozwiązania". Barbara milczała sześćdziesiąt dwa lata.

Milczały też tysiące innych kobiet. Być może niektóre jeszcze żyją. Pewnie nigdy nie opowiedzą, co przeszły podczas wojny. W "Przemilczanych" Ostrowska nie pokazuje tylko tego, co działo się w obozach. System wykorzystywania seksualnego działał też na ulicach dużych miast. I co było do tej pory również przemilczane, wykorzystywano nie tylko kobiety i dziewczynki. Ofiarami seksualnego wyzysku stawali się także młodzi chłopcy.

Ostrowska zauważa, że w książce Mikołaja Grynberga "Oskarżam Auschwitz" wśród ponad dwudziestu wywiadów z dziećmi ocalałych z Zagłady znajduje się rozmowa z Gitlą, zamieszkałą w Izraelu. Ojciec Gitli został piplem [usługiwał więźniom funkcyjnym, zaspokajał także ich potrzeby seksualne – przyp. red.] w obozie. Po wyzwoleniu a następnie emigracji do Izraela nie opuszczał swojego mieszkania. Wszystkie sprawy załatwiały za niego żona i córka. Mężczyzna spisał listę osób i nazywał je 'świadkami swojego poniżenia', skreślał z niej nazwiska w kolejności umierania. „No więc ten mój przystojny, niebieskooki tata był pieprzony przez okrągłe dwa lata przez jednego skurwysyna, któremu się wydawało, że jest kimś. Ten skurwysyn urządzał przedstawienia dla innych funkcyjnych. W rolach głównych: on i mój tata. Organizowali też seanse dla szerszej publiczności. [...] Mój tata go zabił niecałą godzinę po wyzwoleniu obozu” – mówi Gitla.

Czasem wydaje się, że w okrucieństwie drugiej wojny światowej powiedziano już niemal wszystko. Co roku powstają kolejne filmy, wydawane są książki. "Przemilczane" Joanny Ostrowskiej to kolejny przykład na to, że po tylu latach wiemy wciąż niewiele. I jak pisze autorka: "Trzeba przełknąć gorzką pigułkę wzgardy, potępienia i rechotu, często nadających ton relacjom świadków, i wyłuskać z nich to, co najcenniejsze – fakt istnienia tych kobiet, zazwyczaj napiętnowanych, nierozumianych przez sobie współczesnych i zapomnianych przez historyków". "Przemilczane" to jedna z najbardziej wstrząsających książek ostatnich miesięcy.

Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl