Pragmatyzm

Pragmatyzm Williama Jamesa jest dziełem słynnym, jest dziełem klasycznym i jest dziełem fundamentalnym. Dziełem słynnym jest mocą skandalu wywołanego jego publikacją, siłą już to skrajnie entuzjastycznych, już to morderczo szyderczych na nie reakcji. Dziełem klasycznym jest siłą narosłej wokół niego tradycji, siłą wywołanych przez nie dyskusji, sporów, polemik, siłą jego pokłosia oraz inspiracji. Jednakże źródłem wszystkich tych jego energii jest fundamentalizm tego dzieła. Pragmatyzm jest zaś dziełem fundamentalnym, dlatego że wychodząc od pewnej integralnej wizji natury człowieka, związanej tyleż z potrzebami biologicznymi, co z potrzebami religijnymi, rozeznaje fundamentalną nieadekwatność tradycyjnej filozofii, która już to w wydaniu racjonalistycznym, już to w wydaniu empirystycznym frustruje jedne z tych potrzeb kosztem drugich - jak i dlatego, że kreśli ideę filozofii (czy w ogóle refleksji) odpowiadającej "pełni potrzeb naszej natury". To filozofia, która "nie tracąc właściwej racjonalizmom
religijności, potrafi jednocześnie utrzymać właściwą empiryzmom jak najściślejszą więź z faktami", a więc i filozofia, z którą zmierzyć się musi każdy myśliciel o nastawieniu czy to racjonalistycznym, czy to empirystycznym, jak i filozofia, obok której nie może przejść obojętnie żaden człowiek myślący.