„Poświęcenie pisem drukowanych zwyczaj wprowadził…”. Drukowane dedykacje w książce okresu zaborów

O ile listy dedykacyjne w dawnej książce drukowanej mają stosunkowo bogatą literaturę przedmiotu, o tyle dedykacje w książce współczesnej rzadko znajdywały swojego badacza. Tę lukę wypełnia recenzowane studium. Annie Grucy udało się znacznie poszerzyć dotychczasową wiedzę na temat cech wydawniczych książki XIX i początków XX wieku, przede wszystkim w odniesieniu do dedykacji, ale nie tylko. Wskazała i poddała analizie jej miejsce w strukturze książki, wyodrębniła jej formy i skierowała uwagę na przyczyny ich zmian.
Wyniki badań Anny Grucy pokazują, że dedykacje dostarczają niezwykle istotnych informacji dotyczących danych bibliograficznych, umożliwiających identyfikację/weryfikację autorstwa dzieł czy ich tłumaczy, co pozwala na korektę spisów bibliograficznych i katalogowych. Ich analiza treściowa prowadzi do głębszego poznania okoliczności powstawania różnego rodzaju tekstów, odtworzenia (do pewnego stopnia) procesu twórczego, inspiracji, bardziej precyzyjnego określenia czasu i miejsca powstania dzieła, a także okresu od jego ukończenia do ukazania się drukiem. Równie interesujące jest zwrócenie uwagi na związek dedykacji z treścią książek. Badania uwzględniły sposób doboru adresatów, przyniosły cenne informacje o autorze i współautorach, o jego relacjach rodzinnych, towarzyskich, udziale w życiu naukowym i literackim w wymiarze krajowym i zagranicznym itp. Wpisują się również w rozważania nad mecenatem w XIX i początkach XX wieku.
Dedykacje są ponadto świadectwem patriotycznych postaw zarówno tych bardziej znanych uczestników walk powstańczych, jak i tych nieznanych z innych źródeł, co po raz kolejny wskazuje na wartość tego rodzaju tekstów i potrzebę ich badania. Uwidaczniają się w nich nie tylko działania na rzecz obrony polskiego języka, organizacji polskiego szkolnictwa i roli w tych procesach książek dla ludu, ale także problemy społeczne.
Z recenzji prof. dr hab. Marii Judy
Dr hab. Anna Gruca jest profesorem w Instytucie Studiów Informacyjnych Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz w Instytucie Historii PAN. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się wokół historii ruchu wydawniczego w Krakowie, szczególnie na przełomie XIX i XX wieku, zagadnień morfologii książki, książki i czasopism dla ludu oraz bibliografii. Jest autorką monografii Księgozbiór Stanisława Wyspiańskiego (1990), Spółka Wydawnicza Polska (1890–1916) wydawnictwo krakowskich konserwatystów (1993), Nakładem własnym… Autorzy jako wydawcy swoich prac w Krakowie w dobie autonomii galicyjskiej (2007) oraz ponad 60 artykułów, a także redaktorem naukowym i współautorem rocznika „Bibliografia Historii Polskiej”.