Marksizm, leninizm, proza
Andrzejewski był jednym z pierwszych, którzy odpowiedzieli na apel władzy dotyczący przyswojenia wiedzy o rozwoju społeczeństwa opartym na marksizmie. W 1950 roku pisarz opublikował samokrytykę zatytułowaną "Notatka. Wyznania i rozmyślania pisarza". Odciął się w niej zdecydowanie od przeszłości, wyraził skruchę za błędy, które popełnił pisząc "Popiół i diament", a także oświadczył, że dzięki głębokim refleksjom i przemyśleniom doszedł do marksizmu i leninizmu.
Kolejne lata jego twórczości minęły przede wszystkim na publicystyce, w której to wspierał obóz rządowy i wielokrotnie powielał oszczerstwa oraz kłamstwa propagowane przez władzę ludową. Napisane w tamtym czasie opowiadania, zgodne z ideami tzw. realizmu socjalistycznego (socrealizm), rzucają spory cień na biografię Andrzejewskiego i są wstydliwym epizodem w jego twórczym życiu.
W 1954 roku pisarz wprowadził pewne korekty w "Popiele i diamencie", które nie dość, że pogłębiły zafałszowanie historii to wprowadziły do tekstu ideologiczną nowomowę. To właśnie ta wersja książki funkcjonowała przez długie lata jako podstawowa. Odnotować jednak należy fakt, że w tym samym roku pisarz pracował m.in. nad opowiadaniem "Narcyz" wydanym w 1955 roku i zdecydowanie krytykującym koniunkturalizm obecny w świecie artystów.