Najsłynniejsza powieść, największe kontrowersje
Rok po zakończeniu wojny Andrzejewski rozpoczął pracę nad swoim największym dziełem zatytułowanym "Popiół i diament" . Pisarz opisując historię adwokata, który w czasie wojny stał się kapo, a po jej zakończeniu starał się znaleźć swoje miejsce w społeczeństwie, przedstawił panoramę powojennej Polski. Przedstawiona historia została jednak zdominowana przez wątek Maćka Chełmickiego, żołnierza Armii Krajowej, który miał wykonać wyrok na sekretarzu Polskiej Partii Robotniczej. Wierność żołnierska i wielkie pragnienie powrotu do normalnego życia - te uczucia targały Chełmickim.
Dzieło zostało wydane w 1948 roku i oprócz zainteresowania wywołało niemałe kontrowersje. Andrzejewskiemu zarzucano fałszowanie historii, w tym przedstawienie przejmowania władzy przez komunistów jako działania zgodnego z wolą narodu oraz ukazanie Armii Krajowej jako elementu, którego głównym celem była destabilizacja sytuacji w kraju.