Do kogo trafi literacki Nobel 2021? Tak obstawiają bukmacherzy

Przeglądając listę dotychczasowych laureatów literackiego Nobla, trudno jednoznacznie stwierdzić, jaki jest przepis na noblistę. Szwedzka Akademia w wyborze kieruje się nie tylko upodobaniami jej członków, ale korzysta z sugestii profesorów literatury czy tłumaczy. Świetne przekłady na szwedzki to ważny element planowania kariery pisarza. Mało się o tym mówi, ale doskonałe tłumaczenia także na szwedzki książek Olgi Tokarczuk miały ogromne znaczenie w jej notowaniach.

Kto wybiera laureata literackiej Nagrody Nobla?

Z pewnością literacki Nobel to jeden z tych, który - obok pokojowej Nagrody Nobla - wzbudza najwięcej kontrowersji.

Akademia zapewnia, że w swoim wyborze kieruje się tylko i wyłącznie względami literackimi, co widać było najlepiej dwa lata temu, kiedy Peter Handke dostał Nobla mimo co najmniej kontrowersyjnych poglądów politycznych. Austriacki pisarz głośno mówił o tym, że mieszkańcy Sarajewa sami reżyserowali swoją masakrę, a Europa Środkowa "ma znaczenie wyłącznie meteorologiczne".

Zeszłoroczna noblistka amerykańska poetka Louise Glück uważana była za wybór bezpieczny, ale i wtedy podniosły się głosy, że w zasadzie to literatura niszowa.

Nobel dla Afrykańczyka?

Jak będzie w tym roku? Na bukmacherskiej giełdzie dominują kobiety i pisarze spoza Europy i Ameryki. Po Murakamim największe szanse ma kenijski pisarz Ngũgĩ wa Thiong’o. Od lat mieszka w Ameryce, pisał początkowo po angielsku jako James Ngugi, dziś tworzy także w języku kikuju jako Ngũgĩ wa Thiong’o. Polscy czytelnicy mogą znaleźć w bibliotekach tłumaczenia kilku starszych książek wydanych jako James Ngugi.

Afrykańczyk byłby wydarzeniem i docenieniem tego regionu świata, także jego wkładu w światową literaturę. Ostatni noblista pochodzenia afrykańskiego otrzymał nagrodę 18 lat temu. Był nim John Maxwell Coetzee, który otrzymał Nobla w 2003 r., tyle że Coetzee to biały potomek holenderskich osadników. W historii nagrody był tylko jeden czarnoskóry noblista Wole Soyinka z Nigerii, który literackiego Nobla dostał 1983 r. Pora na kolejnego – powtarza wielu.

Wśród kandydatów wymienia się także Nuruddina Faraha – somalijskiego powieściopisarza zajmującego się tematem wyzwolenia kobiet w postkolonialnej Somalii. W Polsce nie ukazało się do tej pory żadne tłumaczenie jego książek.

Bukmacherzy stawiają na kobiety

Znacznie większe szanse niż Somalijczyk ma jednak według bukmacherów rumuński pisarz Mircea Cărtărescu, który nawet otwiera jedno z zestawień bukmacherskich. Niezwykle wysoko plasuje się Francuzka Annie Ernaux. O pisarce głośno było przy okazji ostatniego festiwalu w Wenecji, gdzie zwyciężyła adaptacja jej książki "Happening" w reżyserii Audrey Diwan, w której opisała, jak w latach 60. zdecydowała się na aborcję.

Według bukmacherów spoza europejskiego kręgu z dużymi szansami na Nobla jest kanadyjska poetka Anne Carson. Na polskim rynku ukazała się tylko jedna jej książka, "Słodko-gorzki Eros" w tłumaczeniu Renaty Lis (wydawnictwo Sic!, 2020 r.).

Na liście pojawia się też rosyjska pisarka obyczajowa Ludmiła Ulicka, Kanadyjka Margaret Atwood, o której głośno od kilku lat za sprawą serialu "Opowieść podręcznej" na podstawie jej powieści pod tym samym tytułem czy Maryse Condé, pochodząca z Gwadelupy pisarka pisząca po francusku.

Na mojej osobistej liście wśród faworytów są Cormac McCarthy i Ali Smith. Ich szans nie przekreślałabym także w tym roku. 

Literacki Nobel przynosi prestiż i sławę, no i pieniądze. Ale nie zawsze jest odzwierciedleniem sympatii czytelników. Bo czy ktoś jeszcze pamięta, że literackiego Nobla parę lat temu dostał włoski poeta Dario Fo? Ktoś go kiedykolwiek czytał?

Katarzyna Buszkowska - dziennikarka, autorka bloga Literackigps.pl