Do kogo trafi literacki Nobel 2021? Tak obstawiają bukmacherzy

Przeglądając listę dotychczasowych laureatów literackiego Nobla, trudno jednoznacznie stwierdzić, jaki jest przepis na noblistę. Szwedzka Akademia w wyborze kieruje się nie tylko upodobaniami jej członków, ale korzysta z sugestii profesorów literatury czy tłumaczy. Świetne przekłady na szwedzki to ważny element planowania kariery pisarza. Mało się o tym mówi, ale doskonałe tłumaczenia także na szwedzki książek Olgi Tokarczuk miały ogromne znaczenie w jej notowaniach.

Z pewnością literacki Nobel to jeden z tych, który - obok pokojowej Nagrody Nobla - wzbudza najwięcej kontrowersji.

Akademia zapewnia, że w swoim wyborze kieruje się tylko i wyłącznie względami literackimi, co widać było najlepiej dwa lata temu, kiedy Peter Handke dostał Nobla mimo co najmniej kontrowersyjnych poglądów politycznych. Austriacki pisarz głośno mówił o tym, że mieszkańcy Sarajewa sami reżyserowali swoją masakrę, a Europa Środkowa "ma znaczenie wyłącznie meteorologiczne".

Zeszłoroczna noblistka amerykańska poetka Louise Glück uważana była za wybór bezpieczny, ale i wtedy podniosły się głosy, że w zasadzie to literatura niszowa.

Jak będzie w tym roku? Na bukmacherskiej giełdzie dominują kobiety i pisarze spoza Europy i Ameryki. Po Murakamim największe szanse ma kenijski pisarz Ngũgĩ wa Thiong’o. Od lat mieszka w Ameryce, pisał początkowo po angielsku jako James Ngugi, dziś tworzy także w języku kikuju jako Ngũgĩ wa Thiong’o. Polscy czytelnicy mogą znaleźć w bibliotekach tłumaczenia kilku starszych książek wydanych jako James Ngugi.

Afrykańczyk byłby wydarzeniem i docenieniem tego regionu świata, także jego wkładu w światową literaturę. Ostatni noblista pochodzenia afrykańskiego otrzymał nagrodę 18 lat temu. Był nim John Maxwell Coetzee, który otrzymał Nobla w 2003 r., tyle że Coetzee to biały potomek holenderskich osadników. W historii nagrody był tylko jeden czarnoskóry noblista Wole Soyinka z Nigerii, który literackiego Nobla dostał 1983 r. Pora na kolejnego – powtarza wielu.

Wśród kandydatów wymienia się także Nuruddina Faraha – somalijskiego powieściopisarza zajmującego się tematem wyzwolenia kobiet w postkolonialnej Somalii. W Polsce nie ukazało się do tej pory żadne tłumaczenie jego książek.

Znacznie większe szanse niż Somalijczyk ma jednak według bukmacherów rumuński pisarz Mircea Cărtărescu, który nawet otwiera jedno z zestawień bukmacherskich. Niezwykle wysoko plasuje się Francuzka Annie Ernaux. O pisarce głośno było przy okazji ostatniego festiwalu w Wenecji, gdzie zwyciężyła adaptacja jej książki "Happening" w reżyserii Audrey Diwan, w której opisała, jak w latach 60. zdecydowała się na aborcję.

Według bukmacherów spoza europejskiego kręgu z dużymi szansami na Nobla jest kanadyjska poetka Anne Carson. Na polskim rynku ukazała się tylko jedna jej książka, "Słodko-gorzki Eros" w tłumaczeniu Renaty Lis (wydawnictwo Sic!, 2020 r.).

Na liście pojawia się też rosyjska pisarka obyczajowa Ludmiła Ulicka, Kanadyjka Margaret Atwood, o której głośno od kilku lat za sprawą serialu "Opowieść podręcznej" na podstawie jej powieści pod tym samym tytułem czy Maryse Condé, pochodząca z Gwadelupy pisarka pisząca po francusku.

Na mojej osobistej liście wśród faworytów są Cormac McCarthy i Ali Smith. Ich szans nie przekreślałabym także w tym roku. 

Literacki Nobel przynosi prestiż i sławę, no i pieniądze. Ale nie zawsze jest odzwierciedleniem sympatii czytelników. Bo czy ktoś jeszcze pamięta, że literackiego Nobla parę lat temu dostał włoski poeta Dario Fo? Ktoś go kiedykolwiek czytał?

Katarzyna Buszkowska - dziennikarka, autorka bloga Literackigps.pl