Wyrok śmierci

Na przełomie 1942 i 1943 roku Mackiewicz zostaje skazany na śmierć wyrokiem wileńskiego sądu Armii Krajowej. Do dzisiaj nie znamy okoliczności ani powodów tej decyzji. Podejrzewa się, że stała za tym sowiecka agentura w szeregach AK, o czym szczegółowo pisze prof. Włodzimierz Bolecki w książce "Ptasznik z Wilna (o Józefie Mackiewiczu)".
Pisarza oskarżano nie tylko o kolaborację z Niemcami, ale także z Litwinami. Mackiewicz nie był zupełnie bez winy, w końcu publikował w gadzinówce, ale - jak dowodzi Bolecki - w swoich artykuł stał "konsekwentnie po stronie Polski". "Trzeba jednak pamiętać, że opublikowanie czegokolwiek w takiej gazecie było w czasie okupacji oceniane jako wyjątkowo hańbiące" - pisze Rafał Łatka z Histmag.org.
Wyrok śmierci ostatecznie nie został wykonany - kierujący Egzekutywą AK Sergiusz Piasecki (również był pisarzem i publicystą) odmówił zastrzelenia Mackiewicza, natomiast ppłk Aleksander Krzyżanowski, komendant Okręgu Wileńskiego, podjął decyzję o jego uniewinnieniu.