Chęć osiągnięcia zysku jest dla naszego gatunku czymś naturalnym. Ale jak każda inna naturalna skłonność człowieka, bez ustanowienia dla niej właściwych granic staje się śmiertelnym zagrożeniem – dla jednostek, dla ludzkości, dla świata. Czy nadmierny wyzysk i brak reakcji na słuszną krytykę ze strony eksploatowanych mas nie był głównym powodem powstania ruchów komunistycznych, których późniejsza działalność przyniosła dziesiątki milionów ofiar? Czy żądza zysku bez oglądania się na koszty nie była przyczyną setek rewolucji i wojen?
„Kapitaliści sprzedadzą nam sznur, na którym ich powiesimy” – miał twierdzić Lenin, kiedy kupował broń od obcych burżujów, aby rozprawić się z rodzimymi. Także dziś nieposkromiona pogoń za zyskiem przynosi daleko idące konsekwencje. W teorii komunistyczne, a w praktyce hiperkapitalistyczne Chiny wykupują stopniowo świat za pieniądze uzyskiwane ze sprzedawania mu towarów, produkowanych taniej dzięki wyzyskowi własnych obywateli, czy raczej poddanych. Ponadnarodowe korporacje korumpują rządzących i stają się udzielnymi władcami całych państw, doprowadzając do nędzy całe narody i wszczynając wojny w obronie swoich interesów.
Przekonanie, że dzięki wojnie można robić świetny biznes, jest powszechne, a przykłady takiego stanu rzeczy można by mnożyć. Być może to głównie z tego względu wojny nadal gnębią naszą planetę. Czy znalazłby się jednak chętny, żeby ubić interes na inwazji Obcych, zagrażającej całej ludzkości? W wizji niedalekiej przyszłości, zaprezentowanej w grach komputerowych z serii Crysis i w powiązanych z nimi opowiadaniach, taka sytuacja właśnie zaistniała.
W 2020 roku na Wyspach Lingshan położonych na Morzu Południowochińskim doszło do pierwszego kontaktu z Cepidami.Zwycięstwo ludzi w starciu z nimi okazało się chwilowe i pozorne. Dysponujący nieznaną, zabójczą technologią Obcy trzy lata później zaatakowali Nowy Jork. Jego mieszkańcy musieli się zmagać nie tylko z nimi, ale również z tajemniczym wirusem i bronić się przed sprywatyzowanym wojskiem, które eksterminowało ich na równi z Cepidami.
Korzystając z narastającego kryzysu, korporacja CELL rośnie w siłę i monopolizuje kolejne sektory rynku i dziedziny życia. Dla mnóstwa zadłużonych ludzi praca na rzecz firmy staje się jedyną możliwością odrobienia zobowiązań finansowych. To praktyczny przejaw rozwoju postkapitalistycznego feudalizmu. Inny dotyczy przejmowania przez CELL funkcji zarezerwowanych wcześniej dla rządów. Kiedy i państwa popadają w długi, korporacja wykupuje od nich siły zbrojne. Służący w nich żołnierze stają więc przed licznymi dylematami, musząc działać w interesie CELL, a nie swoich narodów. Jednak porzucenie służby może skazać ich wraz z rodzinami na biedę i wykluczenie społeczne.
Właśnie z takimi okolicznościami muszą mierzyć się bohaterowie połączonych ze sobą opowiadań, zebranych w tomie Crysis: Eskalacja. Główne role ogrywają w nich postacie znane z kolejnych odsłon gry, takie jak Psycho, Prorok i Altacraz. Poznajemy ich wcześniejsze i późniejsze dzieje – poprzez epizody walki o przetrwanie w świecie, w którym drapieżność Obcych konkuruje z żarłocznością CELL. Wraz z bohaterami przenosimy się w czasie i przestrzeni: z Londynu (rok 2016), przez Kolumbię (2019), stany Nowy Jork (2023) i Wirginia (2024), Petersburg (2024), Syberię (2025), do nowojorskiej metropolii (2034). W wielu starciach decydującą rolę odgrywają wytwory przyszłościowej technologii (m.in. nanoskafandry bojowe) – zarówno będące dziełem ludzi, jak i Obcych.
Najciekawsze z opowiadań Gavina Smitha łączą w sobie emocjonującą, „męska” akcję z refleksjami natury politycznej, społecznej, moralnej. „Sekta” opisuje operację jednostki specjalnej przeciwko baronom narkotykowym w kolumbijskiej dżungli. Niespodziewanie żołnierze muszą stawić czoła całkiem odmiennemu zagrożeniu, a kontakt z cepidzką technologią prowadzi do rozpaczliwej walki o przeżycie. Podobna batalia rozgrywa się w podziemnych sztolniach pod Petersburgiem w pasjonującym opowiadaniu „Archeologia”. Tutaj również garstka żołnierzy staje przed trudnym wyborem: czy ślepo wykonywać rozkazy, czy starać się przeżyć.
Przeciwko poleceniom wydawanym przez decydentów CELL, kłócącym się z żołnierskim honorem i poczuciem przyzwoitości, występuje także kapitan sprywatyzowanego okrętu Royal Navy „Robin Hood” w epizodzie „Refuse/Resist”. Zanim dokona nakazanego przez nowych przełożonych ostrzału Nowego Jorku, decyduje się samodzielnie sprawdzić, co naprawdę dzieje się w mieście i o co chodzi partyzantom walczącym przeciwko korporacji. Ciekawym uzupełnieniem tego tekstu jest „Daimyo”, w poruszający sposób ukazujące radykalne zerwanie starego oficera ze służbą. Ciekawie i widowiskowo wątek nowojorski kontynuuje zaś „Koza”, prezentując mrożące krew w żyłach starcie partyzantów z siłami CELL i bioformami Cepidów.
Historie Gavina Smitha to nie tylko dobre wprowadzenie do postapokaliptycznego świata gier Crysis i zachęta dla fanów do pogłębienia jego znajomości.To także zdecydowany głos w dyskusji na temat monopolizacji gospodarki, a tym samym również życia społecznego oraz polityki, przez ponadnarodowe organizacje kierujące się wyłącznie żądzą zysku. Autor poddaje ostrej krytyce brak ograniczeń w tym względzie, ukazując indywidualne dramaty bohaterów na tle dramatu całej ludzkości. Ze szczególnym potępieniem z jego strony spotyka się zaś wykorzystywanie globalnych tragedii do budowania przez drapieżne korporacje własnej potęgi. W kontekście opisywanego świata, siłą rzeczy rodzi się pytanie, czy jeśli na inwazji Obcych najbardziej skorzystało CELL, to nie miało ono czegoś wspólnego z jej nadejściem. Wszak starorzymska zasada prawnicza głosi „is fecit, cui prodest” – uczynił ten, komu przyniosło to korzyść.