Jest Amerykaninem, ma sześćdziesiąt cztery lata. Zwykle mieszka w Nowej Anglii i Kanadzie, ale bardzo lubi podróżować po Europie, szczególnie kocha Wiedeń, co pisarzom z tamtej strony Atlantyku zdarza się dość często, żeby przywołać Jonathana Carrolla. Do wczoraj na księgarskich półkach można było kupić dziesięć jego powieści. Dziś księgarze dostawią jedenastą - Zanim Cię znajdę. Czy stanie się takim przebojem jak choćby Świat według Garpa, Modlitwa za Owena, Hotel New Hampshire, czy Regulamin tłoczni win?
Irving należy do arcyrzadkiego gatunku twórców, którzy potrafią podbić serca tak czytelników, jak i krytyki. Jego powieści to zwykle nieco odrealnione obrazy obyczajowe z niewielką liczbą postaci wplątanych w relacje coraz silniej się zagęszczające, co zwykle prowadzi do groteski i absurdu, a stąd dość łatwo przejść do tragedii. Czytając Irvinga często śmiejemy się, ale jeśli nie jest to akurat czarny humor (w którym zresztą jest niedoścignionym mistrzem), wówczas jest to śmiech smutny i nostalgiczny. Najpotężniejszym atutem jego literatury jest szczerość, a uzyskuje ją w bardzo prosty sposób – wykorzystując mnóstwo elementów własnej biografii w tworzeniu swoich bohaterów.
Tak też jest w powieści Zanim Cię znajdę. Postać Williama Burnsa jest trochę wzorowana na ojcu Irvinga, Johnie Bluncie, zaś główny bohater, Jack Burns, podobnie jak autor, pada ofiarą miłości pedofilskiej w wieku lat 11. Bohaterowie powieści, Jack i jego matka Alice, podróżują po Ameryce i Europie w poszukiwaniu kochanka i ojca, jednak nieuchwytny William znika za każdym razem, gdy wydaje się być już blisko spotkania. Jack żyje z piętnem ojca mogącego być wszędzie, przeradza się to w specyficzną odmianę ekshibicjonizmu – zostaje aktorem, głównie po to, aby ojciec mógł go kiedyś zobaczyć, gdziekolwiek przebywa. John Irving w wywiadach podkreśla, że jest to jego najbardziej osobista powieść. Znajomość biografii pisarza staje się kluczem do jego twórczości, wydaje się, że każda z jego powieści zamienia się w wyimaginowaną, sfabularyzowaną i alternatywną historię życia Johna Irvinga.
Matka pisarza, Helen Winslow, pochodziła z jednej z najbardziej szacownych rodzin Nowej Anglii, była osobą niezwykłą: konserwatywna prezbiterianka, ale z drugiej strony kobiety niezależnej, walczącej o swoje prawa. Wiele z jej cech Irving nadał Jenny Fields, jednej z bohaterek Świata według Garpa. Ojcem biologicznym pisarza był John Blunt, pilot wojsk amerykańskich, służący w latach wojny na Pacyfiku. Podczas walk zaginął nad Birmą, ale po później się odnalazł - udało mu się wrócić na piechotę poprzez Chiny. Motyw ojca-pilota czy męża pilota, wciąż nieobecnego pojawia się zarówno w Świecie według Garpa oraz w Regulaminie tłoczni win. Helen rozwiodła się i wyszła ponownie za akademickiego nauczyciela rosyjskiego, Colina Irvinga, który przysposobił przyszłego pisarza. John Irving nigdy nie spotkał swojego biologicznego ojca, mając prawie sześćdziesiąt lat dowiedział się, że ma czwórkę przyrodniego rodzeństwa z kolejnych związków ojca.
Dzieciństwo i wczesną młodość spędził w Exeter. Jej klimat oddał znakomicie w swojej najlepszej powieści Modlitwa za Owena, pozornie nudne i nieistotne wydarzenia dziejące się w tym niedużym mieście ukształtowały jego poglądy na religię, amerykański model życia rodzinnego, seks, a także sztukę i przyjaźń. Tam też zaraził się swoją drugą wielką pasją – John Irving był bowiem zapalonym zapaśnikiem, teraz zaś z równym zapałem trenuje młodzież.
Studiował najpierw w New Hampshire, potem na Uniwersytecie Iowa, gdzie jego nauczycielem był Kurt Vonnegut. W 1967 r. Irving wyjechał do Europy, zamieszkał w Wiedniu, studiując przez rok. Poznał tu młodą amerykańską studentkę Shylę Leary, a kiedy „wpadli” John zachował się odpowiedzialnie – byli małżeństwem do połowy lat osiemdziesiątych, doczekali się dwóch synów. I znów można doszukiwać się mnóstwa szczegółów adaptowanych w prozie – nazwisko Leary pojawia się w Regulaminie tłoczni win, zaś rodzina Garpa jest dokładnym odbiciem tej pisarza.
Byt pisarzowi zapewniała praca na uczelni, gdzie wykładał literaturę, zadebiutował powieścią Uwolnić niedźwiedzie (1968). Potem przyszły Metoda wodna (1972), Małżeństwo wagi półśredniej (1974), które zebrały sporo pochwał od krytyki, ale spotkały się z dość umiarkowanym odzewem wśród czytelników. Przełomem w karierze Irvinga był rok 1978, kiedy ukazał się Świat według Garpa, groteskowa historia życia pisarza, jego rodziny i przyjaciół, mocno inspirowana biografią własną. Krytycy nominowali ją do National Book Award, a oprócz tego powieść zasłużenie stała się jednym z przebojów komercyjnych roku 1979. Przetłumaczono ją na kilkanaście języków, zaś ekranizacja z roku 1982 stała się jednym z wydarzeń artystycznych w USA, zapewniła zresztą dwie nominacje aktorskie do Oskara Glenn Close i Johnowi Lithglowowi. Hollywoodzkiemu biznesowi wydawało się, że dotarł do złotego runa, następna powieść Irvinga Hotel New Hampshire (1984) szybko została sfilmowana, ale pomimo gwiazdorskiej obsady (Jodie Foster,
Rob Lowe, Nastassja Kinsky) film nie odniósł sukcesu, w przeciwieństwie do książki.
Irving nie przejął się kłopotami filmowców, wszedł w najlepszy okres swego twórczego życia. Regulamin tłoczni win (1985) oraz Modlitwa za Owena (1989) to, obok Garpa, najdojrzalsze i najlepsze powieści Irvinga. Lata dziewięćdziesiąte również były owocne: Syn cyrku (1995) i Jednoroczna wdowa (1998) spotkały się z gorącym przyjęciem czytelników. W 1999 r. filmowcy przypomnieli sobie o Irvingu, Regulamin tłoczni win z polskim tytułem Wbrew regułom odniósł duży sukces artystyczny, John Irving otrzymał Oskara za scenariusza adaptowany, zaś Michael Caine za rolę drugoplanową. Dodajmy, że w filmie w głównych rolach wystąpiły młode gwiazdy, które rozpoczynały swoje błyskotliwe kariery – Toby Maguire (późniejszy Spiderman) oraz piękna Burka Charlize Therone. Sfilmowano również Jednoroczną wdowę pod tytułem Drzwi w podłodze (2004) (główne role odtwarzali Jeff Bridges, Kim Basinger) oraz Modlitwę za Owena jako film dla młodzieży - od tej ekranizacji Irving się zdystansował.
W wieku dwudziestym pierwszym John Irving wydał jak na razie dwie powieści - Czwarta ręka (2001) i właśnie wychodzącą w Polsce Zanim Cie znajdę. Absolutną perełką twórczości Irvinga pozostaje dla mnie niewielka książeczka dla dzieci zatytułowana Odgłos, jaki wydaje ktoś, kto stara się nie wydawać żadnych odgłosów, ekscerpt z Jednorocznej wdowy, niesłychanie sugestywna opowiastka, której dzieciom przed snem czytać raczej nie ma sensu. Zdecydował się stworzyć ją dla swego małego synka z drugiego małżeństwa – Irving został bowiem ojcem po raz trzeci w wieku lat pięćdziesięciu. Zapowiedział, że z tworzeniem dla dzieci jeszcze nie skończył.
Niezła kariera, jak na faceta, który ma stwierdzoną dysleksję, prawda?
Wojciech Sosnowski