Rozum praktyczny

Jest prawdą, że analiza socjologiczna nie robi żadnych ustępstw wobec narcyzmu i zdecydowanie zrywa z pochlebnym wizerunkiem ludzkiego istnienia, bronionego przez tych, którzy chcą za wszelką cenę myśleć o sobie jak o istotach niezastąpionych. Nie jest jednak mniej prawdziwe, że stanowi ona jedno z najskuteczniejszych narzędzi poznania siebie jako bytu społecznego, czyli bytu niepowtarzalnego. Kwestionując iluzoryczne wolności, jakie przypisują sobie ci, którzy tę formę samopoznania uważają za „zejście do piekieł” i co jakiś czas obwołują ostatnie najmodniejsze wcielenie „socjologii wolności” – której pod tą nazwą autor bronił już dobre trzydzieści lat temu – oferuje ona najskuteczniejsze środki zbliżania się do wolności, jaką pozwala zdobyć, wbrew determinizmom, znajomość determinizmów społecznych.