W armii Andersa i na emigracji

Zwolniony w 1942 roku po długim strajku głodowym przyłączył się do armii generała Andersa. Z II Korpusem przeszedł szlak bojowy, walczył między innymi pod Monte Cassino. Pozostał we Włoszech. Wstąpił do działającej na emigracji Polskiej Partii Socjalistycznej, w której działał przez 14 następnych lat.
Pierwszą książką Herlinga-Grudzińskiego był wydany w 1945 roku w Rzymie tom "Żywi i umarli", zbiór szkiców o wybitnych polskich pisarzach. Związał się z założonym w Rzymie w 1946 roku Instytutem Literackim i z wydawaną przezeń "Kulturą". Współpracę, która wyznaczyła bieg jego życia przez następne niemal pół wieku, zainaugurował w wyjątkowo symboliczny sposób. W 1946 r. napisał wstęp do opublikowanych nakładem Instytutu w Wiecznym Mieście "Ksiąg narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego" Adama Mickiewicza.