Pornografia

Pornografia jest wielkim dziełem. Żadna lektura ani żadna interpretacja nie jest w stanie wyczerpać jej sensów, stanowi tylko formę zbliżenia, formę wydobycia tych znaczeń, ujęć, symboli, które wydają się najdonośniejsze. Wielkie dzieło przerasta bowiem to, co jest w stanie o nim powiedzieć czytelnik i interpretator - gdyby tego nie czyniło, nie byłoby wielkim dziełem. A Gombrowicza Pornografia jest nim niewątpliwie.

Książka ta budziła sprzeczne uczucia wśród czytelników i krytyków. Imaginacyjna i nader drastyczna akcja umieszczona w okupowanej przez hitlerowców Polsce kazała myśleć o jakiejś niestosowności, jeśli nie o bluźnierstwie wobec patriotycznych ideałów Polaka.

Pornografia w samej rzeczy jest bluźniercza, choć nieco inaczej, niż o tym sadzić może czytelnik prostoduszny. Prezentuje ona tradycyjną kulturę i obyczaj narodowy w stanie wyczerpania i atrofii.