Nie da się ukryć, że - jak przystało ekskluzywny album - Arcydzieła architektury i urbanistyki. Polskie starówki oddziałują na czytelników przede wszystkim swoją warstwą wizualną. W tym przypadku jednak naprawdę warto uważnie przeczytać towarzyszący fotografiom tekst, gdyż nie tylko dostarcza on podstawowych informacji o historii uwiecznionych na zdjęciach miast, lecz z jednej strony pozwala poznać intencje autorów przy ich doborze, a z drugiej lepiej zrozumieć, jakie znaczenie mają starówki dla naszego narodowego dziedzictwa. Przede wszystkim znakomitym pomysłem było zamieszczenie na początku książki dwóch krótkich esejów przybliżających czytelnikom dwa fundamentalne pojęcia – „miasto” („Piękno ukryte w budynkach” Michała Wiśniewskiego)
oraz „starówka” („Uroda polskich starówek” Franciszka Ziejki). Równie starannie zostały też opracowane kilkustronicowe teksty poświęcone poszczególnym miastom, dzięki którym zamieszczone w albumie fotografie przemawiają do nas nie tylko swoim pięknem, ale zostają
osadzone w szerszym kontekście. Jest to szczególnie ważne w przypadku mniejszych miast, których historia nie jest przecież powszechnie znana, a sam widok malowniczego rynku czy interesującego budynku poza dostarczeniem wrażeń estetycznych niewiele by nam powiedział o znaczeniu tego obiektu z punktu widzenia urbanistyki.
Oczywiście najważniejsze jest jednak, że na 177 zdjęciach autorstwa Zbigniewa i Waldemara Panowów możemy podziwiać piękno starówek 31 polskich miast.* Dzięki znakomicie wykadrowanym ujęciom podkreślone zostają wyjątkowość układów architektonicznych oraz urok poszczególnych budynków.*Naprawdę trudno nie zachwycić się choćby nocnymi widokami Zamościa, panoramą Grudziądza od strony Wisły widzianą o świcie (ach te malownicze mgły!) czy gdańskim Żurawiem odbijającym się w wodzie. Równie istotny jest bowiem dobór fotografowanych obiektów, gdyż autorom najwyraźniej zależało także na ukazaniu różnorodności architektury polskich miast. Właśnie z tego powodu znajdziemy tutaj wyjątkowo dużo zdjęć ukazujących obiekty z Ziem Odzyskanych tak odmienne od tych z Małopolski lub Mazowsza, obok oczywistych Krakowa czy Warszawy możemy podziwiać również obecnie niewielki Biecz czy Reszel, a oprócz najstarszych starówek o kilkusetletniej historii znalazło się też miejsce dla stosunkowo młodej łódzkiej. Fotografowie próbowali
uchwycić klimat zabytkowych układów urbanistycznych i urok charakterystycznych budowli, natomiast rzadziej zdecydowali się na przedstawienie drobnych elementów architektonicznych. Z pewnością niezamierzonym przez autorów efektem jest pojawiające się momentami uczucie niedosytu, kiedy na przykład możemy obejrzeć interesującą bryłę Kościoła Pokoju w Świdnicy, natomiast nie jest nam dane podziwianie jego pięknego barokowego wnętrza, a z kolei zamiast całej tamtejszej katedry widzimy na fotografii jedynie figurę św. Barbary. Zapewne jest to oczywiście spowodowane tym, że ze względu na ograniczoną objętość książki konieczna była ostra selekcja wśród wykonanych zdjęć, ale w tym przypadku apetyt rośnie w miarę oglądania...
Niewątpliwie Arcydzieła architektury i urbanistyki. Polskie starówki to nie tylko kolejny luksusowo wydany album z zachwycającymi fotografiami, ale pozycja, która pozwoli poszerzyć wiedzę z zakresu historii architektury na ziemiach polskich i lepiej poznać urok zabytkowej zabudowy kilkudziesięciu miast. Gorąco polecam więc tę pozycję wszystkim osobom zainteresowanym tą tematyką, gdyż w tym przypadku walory poznawcze płynące z lektury z pewnością dorównują tym estetycznym, które są zasługą zarówno fotografów, jak i wydawcy.