pedagogika. Szkoła wyższa w toku zmian. Debata wokół ustawy z dnia 18 marca 2011 roku

Informacje o Autorach Aleksandra Berkowicz – mgr, Uniwersytet Jagielloński. Doktorantka w Instytucie Spraw Publicznych Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej UJ. Agnieszka Dziedziczak-Foltyn – dr, Uniwersytet Łódzki. Adiunkt w Katedrze Socjologii Edukacji Instytutu Socjologii UŁ. Jej działalność naukowo-badawcza dotyczy analiz w zakresie polityki rozwoju, polityki edukacyjnej, polityki rozwoju szkolnictwa wyższego i nauki (ujęcie systemowe i instytucjonalne) oraz szeroko ujmowanego społeczeństwa (w tym debaty publicznej toczonej wokół wskazanych kwestii). Justina Gilevskaja – studentka pedagogiki II roku SUM, Uniwersytet Jagielloński. Przygotowuje pracę magisterską w Zakładzie Pedagogiki Szkoły Wyższej IP UJ; zainteresowana kierunkami zmian w europejskim szkolnictwie wyższym. Zofia Godzwon – mgr, Uniwersytet Jagielloński. Doktorantka w Instytucie Pedagogiki UJ. Pracuje w Centrum Badań nad Szkolnictwem Wyższym UJ. Jej zainteresowania zawodowe związane są z jakością kształcenia w szkolnictwie wyższym oraz systemem corocznej oceny zaangażowania w pracę naukową, dydaktyczną i organizacyjną kadry akademickiej pt. „Ewaluacja Osiągnięć Nauczycieli (EON)”. Teresa Hejnicka-Bezwińska – prof. zw. dr hab., Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Kierownik Katedry Pedagogiki Ogólnej i Porównawczej, od 1999 roku członek Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN i przewodnicząca Zespołu Pedagogiki Ogólnej przy KNP PAN. Zainteresowania naukowe: historia polskiej pedagogiki i praktyki edukacyjnej XX i XXI w.; ewolucja tożsamości pedagogiki; metodologia badań nad pedagogiką i edukacją w szerokim kontekście kulturowym; zjawisko zmiany w różnych wymiarach oświaty i szkolnictwa wyższego. Michel Henri Kowalewicz – dr habilité à diriger des recherches, prof. UJ; Uniwersytet Jagielloński. Przewodniczący Rady Naukowej Międzynarodowego Klubu Historii Idei UJ; inicjator międzynarodowej grupy badawczej History of Ideas Research Network; kierownik samodzielnej jednostki Wydziału Filozoficznego UJ – Centrum Badań nad Historią Idei UJ; od 1996 r. współpracownik Centre National de la Recherche Scientifique (C.N.R.S). Jacek Lewicki – mgr, Uniwersytet Jagielloński. Doktorant w Instytucie Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych UJ. Swoje zainteresowania skupia na samorządach, w szczególności problematyce miejskiej (przygotowywana rozprawa nt. obszarów metropolitalnych) oraz na szkolnictwie wyższym; wiceprzewodniczący Krajowej Reprezentacji Doktorantów (2009/2010 i 2010/2011), były wiceprezes Towarzystwa Doktorantów UJ (2010). Monika Maciejewska – dr, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie. Adiunkt w Katedrze Pedagogiki Ogólnej UWM. Zainteresowania badawcze: szkolnictwo wyższe i zachodzące w nim zmiany, możliwości funkcjonowania młodych pracowników naukowych na rynku pracy poza uczelniami wyższymi, ewaluacja i jej wykorzystanie w procesie projektowania i przeprowadzania zmian w instytucjach oświatowych. Edward Malec – prof. zw. dr hab., Uniwersytet Jagielloński. Kierownik Zakładu Teorii Względności i Astrofizyki w Instytucie Fizyki UJ; Przewodniczący Krajowej Sekcji Nauki NSZZ „Solidarność”. Wojciech Mitkowski – prof. zw. dr hab., Akademia Górniczo-Hutnicza. Pełnił funkcję dziekana Wydziału EAiE AGH, członka Rady Głównej w latach 1999–2013. Wiceprzewodniczący RGSzW w latach 2003–2005 i 2006–2009. W latach 2002–2010 członek Rady Naukowej IBS PAN w Warszawie. Członek PTM, Prezes Oddziału Krakowskiego PTM w latach 2005–2010, PTETiS, KBN, IEEE i innych organizacji naukowych. Doktor Honoris Causa Politechniki Lubelskiej 2010. Przewodniczący Komitetu Organizacyjnego 23rd IFIP TC 7 Conference on System Modelling and Optimization, Kraków, AGH, 2007, 2 –27.07.2007. Przewodniczący Komitetu Organizacyjnego III Forum Matematyków Polskich w roku 2009. Redaktor „Automatyki AGH”; współpraca z innymi czasopismami: “International Journal of Applied Mathematics and Computer Science” z “Computer Methods in Materials Science”, “Opuscula Mathematica”, „Matematyka Stosowana”, “Archives of Control Sciences”. Iwona Ocetkiewicz – dr, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie. Adiunkt w Instytucie Nauk o Wychowaniu UP. Jej zainteresowania badawcze koncentrują się wokół problemów związanych z selekcyjną i stratyfikacyjną funkcją edukacji w różnych krajach. Prowadziła badania środowiskowych uwarunkowań funkcji selekcyjnych gimnazjum. Ewa Pająk-Ważna – dr, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie. Od 2004 r. adiunkt w Katedrze Socjologii Edukacji i Polityki Edukacyjnej Instytutu Nauk o Wychowaniu UP w Krakowie. Eugenia Potulicka – prof. zw. dr hab., Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu. Kierownik Zakładu Pedagogiki Porównawczej UAM, prezes Polskiego Towarzystwa Pedagogiki Porównawczej, które jest członkiem Światowego Towarzystwa Pedagogiki Porównawczej. Zainteresowania badawcze skupia wokół reform edukacji w krajach anglosaskich oraz teorii i praktyki zmiany oświatowej. Dawid Wieczorek – student Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego finalizujący magisterium z zakresu filozofii muzyki i jej powiązań z pedagogiką. Aktywny uczestnik spotkań Międzynarodowego Klubu Historii Idei UJ; muzyk i kompozytor.

Szkoła wyższa "rozstrzelana neoliberalnym pociskiem” Z końcem minionego roku wyszła książka, która jest niewątpliwie ewenementem w pedagogice szkoły wyższej, bowiem - jak wskazuje na to jej tytuł: Szkoła wyższa w toku zmian, red. A. Domagała-Kręcioch, J. Kostkiewicz i M.J. Szymański (Oficyna wydawnicza „Impuls”, Kraków 2011)- jest natychmiastową reakcją środowiska naukowego w kraju na projekt ustaw, które już weszły w życie z dniem 1 października 2011 r. Jak piszą we wstępie redaktorzy tej zbiorowej publikacji:Zawarty w tomie dyskurs odbywa się tuż po pośpiesznym wprowadzeniu nowej ustawy i po podpisaniu jej przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Bronisława Komorowskiego. Jaki jest zatem jego sens, jaki cel tego dyskursu, skoro decyzje zostały powzięte? I odpowiadają:1) we współczesnej rzeczywistości reformowanie okazuje się procesem ciągłym, po obecnym etapie reform należy się spodziewać kolejnych – kontynuacji potwierdzających lub korygujących obrane kierunki i przyjęte rozwiązania. Dyskurs ten wskazuje na prawidłowości i nieprawidłowości strategii procesu zmian w szkolnictwie wyższym, na niektóre punkty newralgiczne reformowania szkolnictwa wyższego, źródła zagrożeń – może być zatem spożytkowany w przyszłości; 2) do nowej ustawy brakuje rozporządzeń wykonawczych – to na ich poziomie ustawa nabierze realnego wymiaru i w pełni odsłoni swoje oblicze. Rzecz jest tym istotniejsza, że poważna część środowisk akademickich jest wysoce krytycznie ustosunkowana do zmian, które niesie ta ustawa. Dyskurs ten może się zatem stać istotnym punktem odniesienia dla twórców rozporządzeń do owej ustawy; 3) wobec opinii, że ustawa ta już na wejściu zawiera niefortunne zmiany – sens dyskursu jest postulatem nie zakończania prac, lecz prowadzenia wobec nich rozwiązań naprawczych, możliwych do zrealizowania w najbliższej przyszłości. (s. 7) Rozprawa pod redakcją krakowskich naukowców jest znakomitym przykładem na to, jak środowisko akademickie potrafi na bieżąco wpisywać się nie tylko w naukowy dyskurs, ale także w debatę publiczną związaną z nowelizacją najważniejszych dla niego ustaw – ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki. Nie jest to głos publicystyczny, ani też wąsko rozumiana analiza przyjętych przez Parlament regulacji prawnych, ale zbiór wypowiedzi insiderów środowiska pedagogicznego, które nie wypowiada się jedynie z pozycji własnej dyscypliny naukowej, ale ze względu na prowadzone badania w zakresie pedagogiki szkoły wyższej, potrafi przeprowadzić głęboką analizę potencjalnych skutków wprowadzanych po wpływem powyższej nowelizacji zmian. Jak słusznie o tym pisze Janina Kostkiewicz we wstępie do tego tomu: Nowa ustawa odbierana jest na bazie doświadczeń, dobrych i złych, których obecne środowisko akademickie jest wielkim depozytariuszem. Jako uczestnik burzliwych zmian w szkolnictwie wyższym w Polsce z przełomu XX i XXI wieku ma ono ogromne doświadczenie, wiedzę i wyczucie sensu (lub jego braku) kolejnych posunięć reformatorskich .(s. 7) Autorzy mieli wprawdzie złudne nadzieje, że ze swoimi analizami zdążą przed podpisaniem przez minister szkolnictwa wyższego i nauki aktów wykonawczych, ale nie było to możliwe, gdyż te zostały podpisane jeszcze we wrześniu 2011 r., będąc wytworem w – jak słusznie oni sami określają stan prac nad najważniejszymi aktami prawa – w pośpiechu, pod ciśnieniem zbliżających się wyborów i poczucia niepewności władzy co do ich wyników. Nie przypuszczam, by już po opadnięciu „kurzu kampanii wyborczej” ponownie zwycięska ekipa władzy (Platforma obywatelska i PSL) przejęła się opinią i wiedzą środowiska na temat reform w szkolnictwie wyższym i w zarządzaniu nauką, ale niech przynajmniej społeczeństwo polskie dysponuje kolejnym dowodem na to, że to, co zamierza władza i wdraża w wyniku większości parlamentarnej, wcale nie jest do końca słuszne, wartościowe czy też bez zagrożeń dla polskiej kultury, nauki i rozwoju społeczeństwa wiedzy. Merytoryczny zamysł redakcyjny, by podzielić zbiór artykułów naukowych na dwie części jest bardzo dobry, bowiem w pierwszej części wyraźnie pokazuje jak wspomniane nowelizacje prawa zostały odebrane przez ekspertów, znawców problematyki kształcenia wyższego, prowadzenia polityki reform i rozpoznawania leżących u ich podstaw ideologii oraz warunkujących je przemian społeczno-gospodarczych, w drugiej zaś części uwrażliwia nie tylko środowisko odpowiedzialne za tę reformę, ale także całą społeczność akademicką na możliwe jej skutki, tak pozytywne, jak i negatywne. Pedagodzy nie po raz pierwszy komunikują władzy, że zachodzące zmiany w szkolnictwie wyższym powinny być poprzedzane nie tylko formalnymi (z proceduralnego punktu widzenia) konsultacjami z różnymi podmiotami, także ekspertyzami, ale że warto byłoby w nich uwzględniać opinię i wyniki badań tych, którzy od szeregu lat, niezależnie od realizowania własnych zadań naukowo-badawczych i dydaktycznych, towarzyszą swoimi dociekaniami badawczymi szeroko pojmowanym procesom akademickim. Książka ma następującą strukturę:Cz. I. Nowa ustawa z dnia 18 maja 2011 roku w odbiorze środowiska akademickiego T. Hejnicka-Bezwińska, Próba odczytania strategii procesu zmian w szkolnictwie wyższym (przeprowadzonych w ostatnim dwudziestoleciu; M.H. Kowalewicz, D. Wieczorek, Sapere aude albo „Pójdź, dziecię, ja cię uczyć każę”! Szanse, ograniczenia i straty generalnych porządków metodologiczno-ustawodawczych nauki polskiej i kształcenia wyższego w Polsce na tle ogólnoeuropejskiej kampanii racjonalizacji sektora wiedzy; E. Malec, Jak nie należy reformować szkolnictwa wyższego – krytyczny rozbiór ustawy. Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw AD 2011; W. Mitkowski, Awans naukowy w świetne zmian ustawowych; E. Potulicka, Studia pedagogiczne w neoliberalnym programie edukacji; A. Dziedziczak-Foltyn, Plusy i minusy reformy szkolnictwa wyższego w Polsce – próba analizy debaty publicznej; A. Berkowicz, Kilka uwag na temat oporu wobec zmian w publicznych szkołach wyższych;cz. II Kształcenie w szkole wyższej w warunkach zmian wynikających z nowej ustawy I. Ocetkiewicz, Kształtowanie kompetencji studentów na tle E/KRK dla szkolnictwa wyższego w kontekście programu Erasmus; E. Pająk-Ważna, Między słowami – czyli o kształceniu kompetencji (między)kulturowych nauczycieli; Z. Godzwon, Kryteria oceny uczelni i osiągnięć nauczycieli akademickich; M. Maciejewska, Studia doktoranckie i ich absolwenci a rynek pracy – perspektywy zmiany; J. Lewicki, Studia doktoranckie, doktoranci a reforma szkolnictwa wyższego; J. Gilevskaja, Sprawozdanie z Czwartego Kongresu Polskich Społeczności Studenckich w Wielkiej Brytanii, Cambridge, 18–20 marca 2011 roku. Dobrze się stało, że nurt krytycznej analizy szkolnictwa wyższego i nauki został w tej książce utrwalony. Jest to bolesna, ale jakże prawdziwa diagnoza jego kondycji i jej politycznych uwarunkowań. Tytuł tego wpisu zrozumie tylko ten, kto przeczyta tę książkę.