Wychowanie do wolności wyboru. Ponadczasowy wymiar pedagogiki Fryderyka Wilhelma Foerstera

SŁOWO WSTĘPNE Szkoła waldorfska działa obecnie już od ponad osiemdziesięciu lat. Właściwa jest jej szczególnego rodzaju instytucja nauczyciela, który przez wiele lat prowadzi dzieci w jednej klasie, nauczając przy tym wszystkich ważnych przedmiotów. To nauczanie odbywa się w formie cykli zajęć tematycznych. Każdego ranka nauczyciel staje zatem przed klasą i przez kilka tygodni omawia z dziećmi materiał z zakresu jednego przedmiotu. Komuś nieobeznanemu z ta formą nauczania natychmiast nasuwa się parę zasadniczych pytań: Jakże to może funkcjonować? Czy nauczyciel nie jest po prostu przeciążony, gdy tak rok w rok musi nauczać coraz to nowych przedmiotów? I jak to wygląda w kontekście stosunków społecznych w klasie? Czy aby nie powstają zbyt silne związki i zależności, które mogą niekorzystnie wpływać na samodzielność ucznia? Krótko mówiąc: odnośnie tego modelu nauczyciela wychowawcy istnieje wiele pytań i wątpliwości. To właśnie aktualność tych kwestii skłoniła naszego nieżyjącego już kolegę z Ośrodka Badań Pedagogicznych przy Związku Szkół Waldorfskich, Georga Kniebe, by zwrócić się do Helmuta Ellera, długoletniego, doświadczonego nauczyciela wychowawcy, z pytaniem, czy nie zechciałby podjąć się przedstawienia stanu faktycznego w postaci relacji z praktyki pedagogicznej. W ten sposób powstał tekst, który naświetla i opisuje całe bogactwo nowych form nauczycielskiej egzystencji, i to w piękny, przystępny i sugestywny sposób. Szczególne podziękowania należą się Autorowi za to, że w nie porusza wyłącznie kwestii związanych z przyjemnymi zadaniami nauczyciela, lecz pisze też o tych trudnych i uciążliwych momentach. Nawet konflikty między uczniami a nauczycielami oraz między nauczycielami a rodzicami nie zostają pominięte, lecz przedstawione z całą rzetelnością – jako oczywista część współczesnej pracy pedagogicznej. Kluczową rolę odgrywa przy tym ukazanie, jak ważna jest praca nauczyciela nad samym sobą – i tu także pojawia się wiele istotnych informacji. Czytelnik niemal przy okazji dowiaduje się też wielu pouczających rzeczy zarówno o organizacji zajęć lekcyjnych, jak też o strukturze i treściach dydaktycznych klas I-VIII. Powstaje w ten sposób spójny obraz, który może być przydatny nie tylko rodzicom, lecz także nauczycielom doskonalącym swój warsztat. Za tę świetną pracę składamy serdeczne podziękowania Helmutowi Ellerowi, który z perspektywy nauczyciela w stanie spoczynku dokonał tej retrospekcji, wzbogacając swe doświadczenia o mądrość, jaką niesie ze sobą wiek dojrzały. Stefan Leber Stuttgart, lato 1998