Opozycje sensu w dyskursie

Opozycja semantyczna jest jedną z podstawowych relacji organizujących nie tylko strukturę języka, ale i różne wymiary jego użycia. Pomijając konieczność odniesienia się do kategorii opozycyjnych w wyjaśnianiu różnic systemowych pomiędzy słowami, warto również opisać rolę tej relacji w codziennej praktyce mowy oraz jej wpływ na werbalne odzwierciedlanie realiów pozajęzykowych. Kategoryzacja rzeczywistości nie jest bowiem jedna, niezmienna i ustalona raz na zawsze, ale może modyfikować się i niuansować w każdym konkretnym wypowiedzeniu, w każdym nowym tekście, nawet jeśli ten powiela intertekstowo-gatunkowe normy i schematy. Język jest tworem żywym i - jak podkreśla Saussure - zarazem zmiennym (diachronicznie) i niezmiennym (synchronicznie), gdyż jego użytkownik zawsze będzie z jednej strony respektował ogólnie akceptowane normy użycia, z drugiej zaś dążył do ich przekroczenia, wprowadzenia zmian, doprecyzowania znaczeń, wypełniania neologizmami "pustych pól leksykalnych". W swej twórczej działalności
językowej będzie się on odwoływał w sposób nieunikniony do fundamentalnej, dwubiegunowej relacji opozycji sensu, której skrajnym przejawem systemowym jest antonimia leksykalna, zaś dyskursywnym - zjawiska ironii i paradoksu opisane w niniejszej książce.