"Nigdy samotniej i inne wiersze" - polski wybór utworów Benna

Nigdy samotniej i inne wiersze - taki tytuł nosi pierwszy wydany w Polsce obszerny, reprezentatywny wybór utworów Gottfrieda Benna , uważanego za jednego z najwybitniejszych niemieckich poetów, czołowego przedstawiciela ekspresjonizmu w literaturze.

Zbiór zawiera blisko 140 wierszy z lat 1912-1955 przełożonych przez pięciu tłumaczy: Sławę Lisiecką , Andrzeja Kopackiego , Tomasza Ososińskiego , Zdzisława Jaskułę i Jacka St. Burasa . Opublikowało go wydawnictwo "Biuro Literackie". Książka należy do prestiżowej serii Kroki/Schritte.

"* Gottfried Benn od połowy ubiegłego wieku zajmuje w niemieckojęzycznej poezji taką pozycję, jaką bezpośrednio przed nim miał może Rainer Maria Rilke .* Co więcej, mimo upływu czasu ta wysoka pozycja wydaje się wciąż niezagrożona. Benn nadal budzi ogromne zainteresowanie czytelników, badaczy i samych poetów" - zauważa autor wstępu do zbioru Zdzisław Jaskuła .

Wśród "uczniów" Benna wymienia się wielu znaczących poetów wielu generacji od Hansa Magnusa Enzensbergera (rocznik 1929), po Dursa Gruenbeina (ur. 1962). " Benn spotykał ze sobą słowa, które kiedy indziej w ogóle by się nie poznały" - pisał pełen podziwu Bertolt Brecht . Odnosząc się do oddziaływania Benna , jeden z niemieckich krytyków literackich, dwa lata po śmierci poety, uznał, że "dzisiaj większość wierszy to utwory Benna ".

* Tymczasem, choć nazwisko Gottfrieda Benna pojawiło się w polskiej prasie literackiej prawie sto lat temu, to jego twórczość poetycka jest u nas bardzo mało znana.* Do tej pory Benn i jego twórczość były dostępne dla polskich czytelników wyrywkowo i fragmentarycznie. Teksty były publikowane pojedynczo lub po kilka w pismach literackich czy antologiach. W Polsce wydano tylko jeden zbiór jego wierszy - w 1982 r. Poezje zebrane w tłumaczeniu Krzysztofa Karaska .

* Gottfried Benn urodził się w 1886 r. w Mansfeld w Brandenburgii. Dzieciństwo spędził w miejscowości Sellin* (dziś Zielin w woj. lubuskim). Był synem pastora. Studiował teologię, filologię i medycynę. Był praktykującym lekarzem, przez wiele lat pracował jako lekarz wojskowy, był specjalistą chorób skórnych i wenerycznych.

Debiutował w 1912 r. szokującym ekspresjonistycznym tomem poezji Morgue (Kostnica). W prowokacyjny sposób zaprzeczał w nim wyjątkowości ludzkiego istnienia, ukazując człowieka w całej jego nietrwałej i odrażającej fizyczności.

Największą sławę przyniósł Bennowi zbiór Statische Gedichte (Wiersze statyczne) z 1948 r. Znalazły się w nim teksty, z założenia hermetyczne i formalnie surowe, które od połowy lat 30 pisał do szuflady. Ten programowy nihilista, pesymista i ateista, zawarł w nich refleksje na temat wzajemnych relacji między sztuką a rzeczywistością, między artystą a jego życiem. Benn kładzie w nich nacisk na autonomiczność słów i rządzenie się ich własnymi prawami.

W 1951 r. został pierwszym laureatem nagrody im. Georga Buechnera. Tą najważniejszą niemiecką nagrodą literacką uhonorowano Benna za to, że "błądząc i cierpiąc stworzył w języku poetyckim nowy świat ekspresji".

Werdykt Niemieckiej Akademii Języka i Literatury wywołał kontrowersje. Pamiętano, że Benn w 1933 r. opowiedział się za narodowym socjalizmem. Opisał to pisarz Klaus Mann, który poświęcił starszemu koledze esej o wymownym tytule Gottfried Benn. Historia zbłąkania się. Odmalował go także w swojej głośnej powieści Mefisto jako Pelza, "wyjątkowo ambitnego, trudnego liryka o mrocznej sile oddziaływania". W 1934 r. Benn odżegnał się jednak od ideologii narodowosocjalistycznej. W efekcie miał zakaz publikacji, a jego utwory władza uznała za "zwyrodniałe".

Benn zmarł w 1956 r. w Berlinie Zachodnim.

Seria Kroki/Schritte została zainaugurowana w ramach Roku Polsko-Niemieckiego 2005/2006 przez prywatną fundację niemiecką S.Fischer Stiftung.Wspierają ją Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej oraz szwajcarska Fundacja Kultury Pro Helvetia. Założeniem serii jest poszerzanie oferty polskich wydawnictw książkowych o ważne nazwiska współczesnych autorów z Niemiec, Szwajcarii i Austrii. Wśród wydanych w serii utworów przeważają powieści. Jest też eseistyka historyczna, a sporadycznie książki dla dzieci oraz liryka. Książki należące do serii opublikowane zostały przez kilkanaście różnych wydawnictw.