Meldunki operacyjne, doniesienia agenturalne i zapisy podsłuchów...

Publikacja Kryptonim Pegaz. SB wobec Towarzystwa Kursów Naukowych 1978-1980 zawiera dokumenty Służby Bezpieczeństwa pochodzące ze sprawy operacyjnej o kryptonimie Pegaz założonej dla dokumentowania i rozpracowywania Towarzystwa Kursów Naukowych.

W książce znalazły się także wybrane dokumenty dotyczące innych spraw operacyjnych dotyczących: Jacka Kuronia (Watra), Jana Józefa Lipskiego (Poeta), Mariana Brandysa (Maurycy) i Studenckiego Komitetu Solidarności (Nonet).

Obecny na promocji prezes Instytutu Pamięci Narodowej, Janusz Kurtyka podkreślił, że IPN planuje dalsze prowadzenie badań nad środowiskami opozycyjnymi z lat 70. i 80. Wyniki tych badań będziemy upowszechniać w kolejnych naszych publikacjach - dodał Kurtyka.

Prezentacji książki towarzyszyła dyskusja poświęcona postawom ludzi nauki w latach 1944-1989. Prof. Ryszard Terlecki z Instytutu Historii PAN, przedstawiając pierwsze lata powojenne zaznaczył, że władze komunistyczne dążyły do podporządkowywania sobie uczelni, zastraszając starszych profesorów i starając się wychowywać nowe kadry.

Po roku 1956 następowało więc stopniowe podporządkowywanie uczelni reżimowi i odchodzenie starszych profesorów. Rok 1968 stał się tragicznym sprawdzianem lojalności kadry, która w większości zachowała postawę obojętną bądź wrogą wobec protestów studenckich - mówił Terlecki.

Zdaniem historyka, w latach 70. miała miejsce postępująca kolaboracja na uczelniach, dlatego kiedy pojawiły się zalążki opozycji, wywołały one - według niego - ogromną euforię nielicznych niepokornych. Kiedy zaczęło się zgłaszać coraz więcej młodzieży, zastanawiano się co z nimi zrobić. Towarzystwo Kursów Naukowych stało się wspaniałą inicjatywą, która dała młodym zajęcie i możliwość poszerzania wiedzy. W latach 80. to właśnie ci młodzi, poprzez kontakt z emigracją z Zachodu, przywozili do Polski powiew wolności - podsumował Terlecki.

Towarzystwo Kursów Naukowych powstało 11 stycznia 1978 roku w Warszawie. Założyła je grupa intelektualistów związanych z opozycją polityczną. Jego celem było organizowanie niezależnych wykładów i dyskusji, poszerzających inicjatywę powstałego w listopadzie 1977 roku tzw. Uniwersytetu Latającego.

Na pierwszych wykładach zajmowano się historią Polski ludowej (Adam Michnik)
, współczesnymi ideologiami politycznymi (Jerzy Jedlicki), wielkimi dyskusjami trzydziestolecia powojennego (Jan Strzelecki), kulturą socjalistyczną (Andrzej Tyszka), literaturą (Tomasz Burek) i świadomością społeczną (Bohdan Cywiński).