Kraj wiecznego baroku

Przychodzą i przemijają style i epoki, prądy myślowe i wzorce kultury. Tylko o Anglii mówi się, że odkąd w Średniowieczu nastał tam gotyk, nigdy nie przeminął i trwa do dziś. A profesor Janusz Tazbir mówi nam wprost to, co przecież i tak intuicyjnie czuliśmy, co siedzi nam głęboko pod skórą: Polska jest krajem wiecznego baroku, który tutaj był, jest i będzie.

Mamy przed sobą kolejne wydanie Kultury szlacheckiej, napisanej przed trzydziestoma pięcioma laty, od tej pory wznawianej kilkakrotnie. Ta ważna i mądra, erudycyjna i gęsta od znaczeń a z pozoru dająca się czytać jak powieść książka jest tak naprawdę prawie książeczką – liczy sobie niewiele ponad dwieście stron. I zadziwia, bo mówi o tym wszystkim, co zapowiada tytuł.

Sporo ostatnio dyskusji o tym, że wszyscy Polacy aspirują do szlacheckiego dziedzictwa. Ostatnim chłopskim synem był chyba Wincenty Witos… Choć tak naprawdę, to wszyscyśmy dziećmi Trylogii i kanonu lektur szkolnych, bo każdy wolałby być synem powstańca, niż tego „tutejszego” co mu buty ściągał i w postronki wiązał, raczej potomkiem choćby Bohatyrowicza, niż tego Antka, co mu siostrę w piecu leczyli. A więc, jak to przytacza profesor za Kiplingiem , skoro "wszyscy lubimy czytać o królach, koniach i klejnotach", poczytajmy Kulturę szlachecką…, nieśpiesznie i z namysłem. O bogactwie kultury, z której czerpały wszystkie warstwy i stany, i my czerpiemy do dziś. O rozkwicie złotej wolności i o Rzeczypospolitej upadku. O królu, co był pierwszym między równymi i o państwie bez centralnej administracji. O kraju bez stosów i bez reformy Kościoła. O wsi spokojnej, wsi wesołej i smutnym mieście bez przemysłu. A wówczas okazać się może, jak
wiele naszych dzisiejszych spraw Polaków, dziejowych, politycznych, społecznych, obyczajowych, a nawet osobistych, podszytych jest głębiej, niż moglibyśmy się spodziewać, barokiem wszechogarniającym naszym.