Trwa ładowanie...

Kazachstan: ludzi nie stać na gaz, a elita kupuje posiadłości w Anglii i Szwajcarii

Prawdopodobnie 164 osoby zabite, 2000 rannych, 5800 zatrzymanych. Po krwawych zamieszkach w Kazachstanie, spokoju pilnuje tam 2500 żołnierzy rosyjskich wezwanych na pomoc przez prezydenta Tokajewa. Co dalej? - Kazachstan z partnera Rosji może się stać jej klientem - mówi dr Mariusz Marszewski z Ośrodka Studiów Wschodnich.

Żołnierze kontrolują sytuację na jednym z placów w Ałmaty Żołnierze kontrolują sytuację na jednym z placów w Ałmaty Źródło: Getty Images, fot: Valery Sharifulin
d353t24
d353t24

Sebastian Łupak: Jeśli dobrze rozumiem ostatnie wydarzenia, naród kazachski zbuntował się w końcu przeciw drożyźnie, korupcji, uciskowi i łamaniu praw człowieka. Po latach tłumienia wolności słowa i życia w biedzie, wybuchły krwawe zamieszki. Zginęły w nich prawdopodobnie 164 osoby (takie były wstępne dane kazachskiego ministerstwa zdrowia).

Dr Mariusz Marszewski, Ośrodek Studiów Wschodnich: Wszystko trzeba widzieć w kontekście i znać trochę politykę regionalną. Przy ocenie sytuacji w Kazachstanie należy wziąć pod uwagę, że to państwo nie jest położone w Europie. Kazachstan graniczy z silnymi autorytarnymi mocarstwami takimi jak Rosja i Chiny. W pobliżu znajduje się Afganistan, gdzie władzę przejęli niedawno fundamentalistyczni talibowie. Jednym z jego sąsiadów jest skrajnie autorytarny Turkmenistan. To jest region świata trudny do prowadzenia polityki międzynarodowej.

Kazachstan jest więc zmuszony brać pod uwagę twardą, regionalną realpolitik. Jak na kraj tego właśnie regionu, Kazachstan prowadził dotąd i tak najbardziej demokratyzacyjną i otwartą politykę, pomimo powiązań z Rosją. Elita władzy Kazachstanu sugerowała, że społeczeństwo musi dojrzeć do demokracji.

Społeczeństwo dojrzewało aż wybuchło. Tymczasem rządził przez dziesięciolecia jeden władca – Nursułtan Nazabrajew – który stawiał sobie za życia pomniki i pałace, zbudował w stepie nową stolicę, którą nazwał od swojego imienia Nur-Sułtan, zdławił media, kontrolował społeczeństwo…

Kult jednostki pojawił się w Kazachstanie stosunkowo późno w odpowiedzi na podobny kult jednostki w sąsiednich państwach Azji Centralnej. To była również forma integracji wieloetnicznego narodu. Kazachstan jest bowiem bardzo zróżnicowany etnicznie, rodowo i plemiennie. To kraj dziewięć razy większy od Polski, zamieszkany przez różne społeczności – Kazachowie to prawie 70 proc. a Rosjanie to prawie 20 proc., poza tym mieszka tam wiele innych narodów, w tym i mniejszość polska. Kult jednostki to raczej w tym przypadku potrzeba spojenia kraju wokół jednej postaci, ważnego przywódcy politycznego.

d353t24

Kult Nazarbajewa miał naród scalić, a tymczasem ludzie obalają dziś jego pomniki. Chyba coś się nie udało?

To nie jest sytuacja aż tak prosta jak w Iraku Saddama Husajna. Ludzie obalający pomniki Nazarbajewa jednocześnie śpiewają jednoczący naród hymn Kazachstanu, do którego poprawki wprowadził właśnie były prezydent. Protestujący skończyli szkoły, w których programy historii i nauczania patriotycznego zatwierdzał również Nazarbajew.

Astana EXPO 2017ASTANA, KAZAKHSTAN - AUGUST 10: Ottoman Military Band or Janissary Band, also known as Mehter Platoon perform during the EXPO 2017 Astana's Turkish National Day event in Astana, Kazakhstan on August 10, 2017. The Astana Expo under the theme of Future Energy takes place between June 10 and September 10. Over 110 countries and 22 international organizations participate in the Expo. (Photo by Aliia Raimbekova/Anadolu Agency/Getty Images)Anadolu Agency2017, Kazakhstan, Astana, August, Turkish Economy Minister Nihat Zeybekci, expo 2017, Astana Expo 2017, Turkish National Day event, Future Energy Getty Images
Prezydent Nazarbajew zbudował od podstaw nową stolicę, Astana, którą w 2019 roku przemianował na Nur-Sułtan Źródło: Getty Images, fot: 2017 Anadolu Agency

Były prezydent budował za miliardy dolarów nową stolicę, ściągając tam najlepszych światowych architektów, a ludzie w pozostałych częściach kraju biedowali, czekając na inwestycje…

Rzeczywiście, w Kazachstanie jest ogromne rozwarstwienie społeczne. Jest bogata elita. Osoby znajdujące się najwyżej w hierarchii mają posiadłości w Anglii, konta w Szwajcarii i drogie mieszkania w Moskwie. To są sumy przewyższające możliwości polskiej elity biznesowej, wynikające z petrodolarowych dochodów państwa.

d353t24

Tymczasem najniższe warstwy społeczne żyją z dnia na dzień, uwikłane w nieformalne kredyty i nieformalne pożyczki na procent. Oni walczą o egzystencję, sąsiadując z bardzo zamożną elitą – np. w Ałmaty, gdzie wybuchły najsilniejsze protesty.

Podwyżki cen paliwa ich dobiły?

Protesty zaczęły się w zachodnim Kazachstanie. W części tamtejszych regionów podstawą mobilności społeczeństwa jest paliwo – jest to głównie gaz LPG. Ta mobilność pozwala im na drobny handel czy dodatkowe prace zlecone. Podwyżka cen paliwa oznaczała w tym rejonie podwyżkę cen również podstawowych produktów. Stąd ten bunt na zachodzie kraju.

d353t24

Potem ten protest dotarł na południowy wschód, do największego miasta Ałmaty. Tam przerodziły się w zamieszki. W międzyczasie protesty na tle ekonomicznym przerodziły się w żądania polityczne.

A obecny prezydent Kasym-Żomart Tokajew, następca Nazarbajewa, wydał rozkaz strzelania do ludzi!

Tojakew wydał nakaz strzelania do demonstrantów z bronią w ręku. Tokajew pozbawił Nazarbajewa resztek władzy i od początku wobec protestujących zachował się dosyć lojalnie: zdymisjonował rząd i przywrócił poprzednie ceny paliwa. Jakiś dialog władzy ze społeczeństwem jednak był.

d353t24

Pamiętajmy, że Tokajew to zręczny polityk i dyplomata, który wcześniej był dyrektorem generalnym Biura ONZ w Genewie i wysoko postawionym urzędnikiem OBWE. Jest częścią kazachskiej elity, która chce zmian, przy jednoczesnym zachowaniu integralności państwa i politycznego status quo.

Koniec końców Tokajew sięgnął po 2500 żołnierzy z Rosji…

Poproszono o pomoc Organizację Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym, sojusz militarny, którego częścią jest Kazachstan i Federacja Rosyjska. Władze były do tego zmuszone. Nie dały sobie rady z protestami – doszło do załamania się kazachskich resortów i służb siłowych.

d353t24

Wielu komentatorów uważa, że było to spowodowane intrygami na szczytach władzy Kazachstanu: rodzina byłego prezydenta Nazarbajewa była niezadowolona sytuacją, w której realna władza do końca przechodzi w ręce prezydenta Tokajewa. Trudno mi się odnieść do tej tezy.

Tymczasem państwo mogło się rozpaść, mogło dojść do wewnętrznej implozji. Zwrócenie się do sojuszu wojskowego, w którym najważniejszą rolę odgrywa Rosja, było próbą wyjścia z tej sytuacji.

CIS informal summit in St PetersburgST PETERSBURG, RUSSIA - DECEMBER 28, 2021: Kazakhstan's President Kassym-Jomart Tokayev (L) and Russia's President Vladimir Putin shake hands during a photo op at an informal CIS summit at the Boris Yeltsin Presidential Library. Yevgeny Biyatov/POOL/TASS (Photo by Yevgeny Biyatov\TASS via Getty Images)Yevgeny Biyatov Getty Images
Prezydent Kazachstanu Tokajew z prezydentem Rosji Putinem Źródło: Getty Images, fot: Yevgeny Biyatov

Czy Kazachstan na dobre wpadł teraz w ręce Putina?

Kazachstan jest skazany na Rosję. Kazachstan ma mierzącą blisko 7000 km granicę z Rosją i jest związany z Rosją silnymi sojuszami ekonomicznymi, wojskowymi i politycznymi. Istnieje jednak ryzyko, że z partnera Rosji Kazachstan stanie się raczej jej klientem.

d353t24

Społeczności międzynarodowej raczej zależy na stabilności w Kazachstanie, jako ważnym globalnym dostarczycielu surowców energetycznych, niż na spełnieniu żądań protestujących.

d353t24
Oceń jakość naszego artykułu:
Twoja opinia pozwala nam tworzyć lepsze treści.

Komentarze

Trwa ładowanie
.
.
.
d353t24

Pobieranie, zwielokrotnianie, przechowywanie lub jakiekolwiek inne wykorzystywanie treści dostępnych w niniejszym serwisie - bez względu na ich charakter i sposób wyrażenia (w szczególności lecz nie wyłącznie: słowne, słowno-muzyczne, muzyczne, audiowizualne, audialne, tekstowe, graficzne i zawarte w nich dane i informacje, bazy danych i zawarte w nich dane) oraz formę (np. literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne, programy komputerowe, plastyczne, fotograficzne) wymaga uprzedniej i jednoznacznej zgody Wirtualna Polska Media Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie, będącej właścicielem niniejszego serwisu, bez względu na sposób ich eksploracji i wykorzystaną metodę (manualną lub zautomatyzowaną technikę, w tym z użyciem programów uczenia maszynowego lub sztucznej inteligencji). Powyższe zastrzeżenie nie dotyczy wykorzystywania jedynie w celu ułatwienia ich wyszukiwania przez wyszukiwarki internetowe oraz korzystania w ramach stosunków umownych lub dozwolonego użytku określonego przez właściwe przepisy prawa.Szczegółowa treść dotycząca niniejszego zastrzeżenia znajduje siętutaj