Jan Zumbach

Jan Zumbach podjął służbę wojskową, łamiąc prawo. W szeregi armii mogli bowiem wstąpić jedynie posiadacze polskiego obywatelstwa, a Zumbach był obywatelem Szwajcarii. Wylegitymował się więc dokumentem, w którym ta informacja w ogóle nie widniała.

Jan Zumbach - biografia

Jan Zumbach przyszedł na świat 14 kwietnia 1915 roku w rodzinie emigranta ze Szwajcarii. Jego ojciec miał już natomiast podwójne obywatelstwo. Mieszkał pod Warszawą oraz na Pomorzu. W wieku 21 lat w rok po ukończeniu polskiego gimnazjum w Płocku Jan Zumbach wstąpił do armii, a w 1938 roku ukończył Szkołę Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie. Jako podporucznik pilot służył w 111 eskadrze myśliwskiej, pododdziale Wojska Polskiego II RP.

Losy Jana Zumbacha na początku drugiej wojny światowej

Druga wojna światowa wybuchła, gdy Jan Zumbach przebywał na rehabilitacji w uzdrowisku w Zaleszczykach. Nie mógł odszukać jednostki i z Polski do Francji dostał się przez Rumunię oraz Bejrut. W Lyonie Jan Zumbach służył pod majorem Zdzisławem Krasnodębskim w I Kluczu Kominowym. Kampania francuska nie obfitowała dotychczas w starcia, w których młody pilot mógłby wziąć udział w stopniu wystarczającym, żeby się wykazać. Zumbach zmienił klucz na dowodzony przez porucznika Franciszka Skibę, następnie ewakuowano go do Bordeaux i na statku ”Kmicic” do Wielkiej Brytanii.

Bitwa o Anglię – sukces Jana Zumbacha

2 sierpnia 1940 roku Jana Zumbacha przydzielono do dywizjonu myśliwskiego 303 im. Tadeusza Kościuszki. W Northolt latał na myśliwcach Hawker Hurricane Mk I, a w trzeciej fazie bitwy o Anglię polski dywizjon dołączył do walki. 7 września zapisał się w karierze Jana Zumbacha pierwszymi dwoma zestrzelonymi bombowcami nieprzyjaciela. W ciągu niecałych 3 tygodni pilot myśliwca miał na koncie łącznie 5 myśliwców Bf 109 i 2 bombowce, a przypisuje mu się 2 kolejne zestrzelone. Jana Zumbacha odznaczono Srebrnym Krzyżem Virtuti Militari i Krzyżem Walecznych (aż czterokrotnie w karierze).

Dalsza kariera Jana Zumbacha

Jan Zumbach przeżył jedno zestrzelenie, wskutek którego uszkodzono jego myśliwca i kontynuował latanie z niezłymi wynikami na terenie Wielkiej Brytanii. Nagrodzono go Zaszczytnym Krzyżem Lotniczym DFC (ponownie nieco później), przyznawanym m.in. lotnikom Royal Air Force, służył w jednostce treningowej, a do dywizjonu 303 Jan Zumbach powrócił już jako kapitan, dowódca jednej z eskadr. Kolejno mianowano go dowódcą całej formacji, która z powodzeniem zestrzeliwała maszyny niemieckie. Na początku 1943 roku Jan Zumbach został podpułkownikiem (Wing Commanderem), następnie dowódcą 3. Polskiego Skrzydła Myśliwskiego i absolwentem Wyższej Szkoły Lotniczej. Jako Squadron Leader stał na czele 133. Polskiego Skrzydła Myśliwskiego, kolejno 84. Grupy Myśliwskiej, skąd trafił do niewoli.

Jan Zumbach – losy powojenne

Jan Zumbach pożegnał się ze służbą wojskową jesienią 1946 roku. Zapisał się na kartach historii jako pilot myśliwca, który zestrzelił 13 samolotów oraz as myśliwski Polskich Sił Powietrznych na obczyźnie, z pseudonimami Kaczor Donald i Johan. Jan Zumbach początkowo mieszkał w Szwajcarii jako Jean Eugene Ludwig Zumbach, następnie dał się poznać jako prawdziwy buntownik. Utrzymywał się z przemytu złota, papierosów i luksusowych zegarków (przykrywką była lotnicza firma przewozowa Flyaway Ltd.), miał dyskotekę, był najemnikiem w Afryce - utworzył lotnictwo Katangi i bombardował siły rządowe Konga, po czym zbiegł do Angoli. Kolejno podjął się dowodzenia lotnictwem Biafry, urządzał naloty na rząd Nigerii, zabił nawet ważnego wojskowego.

Jan Zumbach – śmierć i książka

Okoliczności śmierci Jana Zumbacha w Paryżu nigdy nie zostały wyjaśnione. Śledztwo zostało zamknięte przez władze, a żadnych szczegółów nie ujawniono. Prochy pilota spoczywają na Powązkach w Warszawie. Książka Jana Zumbacha ”Ostatnia walka” ukazała się na rynku wydawniczym nakładem Espadon Publishing Sp. z o.o. dopiero 21 lat po jego śmierci, w 2007 roku. Szczera autobiografia, napisana na przełomie lat 60. i 70., rzuca nowe światło na losy pilotów, ich tryb życia, mity i wojskowe sukcesy. Jan Zumbach jest również jednym z bohaterów ”Ofensywy szulerów” Jakuba Ćwieka.