Arcydzieła Malarstwa. Wenecja bez etui

W największych i najsłynniejszych miastach świata jednym z bardzo istotnych czynników, określających kulturalną atmosferę miejsca, są muzea, które się z nimi nierozłącznie kojarzą. W Paryżu jest to Luwr, w Londynie British Museum, w Nowym Jorku Metropolitan Museum, w Rzymie Muzea Watykańskie, we Florencji Uffizi. Inaczej jest w przypadku Wenecji, która, będąc największą chyba skarbnicą obrazów na świecie, nie ma jednego takiego muzeum. Swoje olbrzymie dziedzictwo artystyczne prezentuje w rozmaitych zbiorach i siedzibach – od Gallerie dell’Accademia po Palazzo Ducale (Pałac Dożów), od Ca’ Rezzonico po Museo Correr, od Ca’ d’Oro po Scuola di San Rocco. Liczne niezrównane arcydzieła nie zostały przeniesione do muzeów i przetrwały w miejscach swego pierwotnego przeznaczenia, w weneckich kościołach, będących autentycznymi pinakotekami o ogromnym znaczeniu, jak Santa Maria dei Frari z obrazami Tycjana i Giovanniego Belliniego, Santi Giovanni e Paolo, San Zaccaria, Santa Maria della Salute, San Giorgio Maggiore, aż po San Sebastiano z obrazami Paola Veronesego. Osobny fenomen stanowi szczególna galeria weneckiego malarstwa renesansowego, jaką jest dekoracja Palazzo Ducale, zbiór najwspanialszych arcydzieł Giovanniego Belliniego i Tycjana, Tintoretta i Veronesego, niedościgły cykl alegorii i scen mitologicznych opiewających chwałę Wenecji. Dlatego też obrazów znajdujących się w Wenecji nie można zaprezentować omawiając jedno tylko, wybrane wielkie muzeum, jak Gallerie dell’Accademia. Aby je poznać, koniecznie trzeba odwiedzić liczne muzea i galerie, kościoły, siedziby bractw (scuole) i oratoria, w których znajdują się dzieła najwybitniejszych przedstawicieli malarstwa weneckiego – od Carpaccia po Bellinich, od Tycjana po Tintoretta i Veronesego, od Tiepola po Piazzettę i wielkich pejzażystów osiemnastowiecznych. Można tam też podziwiać dzieła niektórych spośród najznakomitszych artystów każdej epoki działających w Italii lub w Europie – od Tury po Ercole de’ Roberti, od Savolda po Lotta, od Sassetty po Piera di Cosimo, od Piera della Francesca po Pontorma, a także Memlinga, Boscha, Quentina Massysa aż po van Dycka i wspaniałych siedemnastowiecznych holenderskich malarzy scen rodzajowych. Prawdziwą niespodzianką w Wenecji, wyjątkową we Włoszech, są obrazy wszystkich największych przedstawicieli sztuki nowoczesnej – Klimta, Picassa, Braque’a, Légera, Kandinsky’ego, Mondriana, Klee, Chagalla, Maxa Ernsta, Magritte’a, Bacona, wreszcie futurystów i reprezentantów malarstwa metafizycznego, ustanawiających złotą epokę w nowoczesnej sztuce włoskiej. To zjawisko rozproszenia dzieł, typowe dla Wenecji, próbowały naśladować także inne wielkie ośrodki artystyczne. Nowy Jork otworzył Cloisters, aby zgromadzić tam obiekty, dla których takie otoczenie jest bardziej naturalne niż muzealne sale Metropolitan; podobnie uczyniono też w Monachium z Schleissheim czy w Berlinie z Charlottenburgiem i Poczdamem. Ale Wenecja jest niepowtarzalna i ten tom pokazuje to w pełni. Zaprezentowano w nim osiem wieków malarstwa, ale także historię, obyczaje, kulturę – nie tylko Wenecji, lecz całej Europy. Jest to wielki atlas, w którym wyznaczono kurs owej długiej żeglugi, prowadzący do portu, gdzie króluje piękno.