Zdarzyło się pierwszego września (albo kiedy indziej)
"Zdarzyło się pierwszego września (albo kiedy indziej)" Pavla Rankova w tłumaczeniu Tomasza Grabińskiego to najlepsza słowacka książka ostatnich lat, uhonorowana Europejską Nagrodą Literacką 2009 r.
"Zdarzyło się..." to historia Środkowej Europy w trzydziestu odsłonach, z których pierwsza rozgrywa się 1 września 1938 roku na basenie w Levicach, gdzieś w centrum Europy. Trzech nastolatków - Węgier, Czech i Żyd - organizuje prywatne zawody pływackie. Nagrodą dla zwycięzcy będzie prawo do ubiegania się o względy pięknej rówieśniczki Márii. Peter, Jan i Gabriel nie wiedzą jednak, że ich wyścig będzie trwał przez kolejne 30 lat. Młodzieńcza miłość i przyjaźń zmienią życie całej czwórki. Nie przerwą ich jednak ani wojna, ani pierwsze dwie dekady komunistycznych rządów w Czechosłowacji, choć historia i polityka wystawią ich przyjaźń na ciężką próbę.
Książka została wydana nakładem wydawnictwa Książkowe Klimaty.