Trwa ładowanie...
recenzja
26-04-2010 16:23

Wyzwolić wyobraźnię

Wyzwolić wyobraźnięŹródło: Inne
d32z2lz
d32z2lz

Do tej pory Mariusz Sieniewicz uznawany był głównie jako twórca prozy zaangażowanej politycznie i społecznie. Jego głośna druga powieść, Czwarte niebo, stała się pretekstem do jednej z najważniejszych dyskusji krytycznoliterackich ostatnich lat, a więc sporu o zaangażowanie literatury (dodam przy okazji, że tych dyskusji zbyt wiele w ostatnich latach nie było...). Także zbiór opowiadań Żydówek nie obsługujemy stał się obiektem zainteresowania i bohaterem kolejnych esejów krytyków skupionych wokół „Krytyki Politycznej”. Miasto Szklanych Słoni jest w dorobku Sieniewicza pewną nowością, bo większą wagę niż do problemów współczesnej Polski i świata przywiązuje autor do mocy wyobraźni. A jednak, choć jest to powieść programowo nierealistyczna, jeśli tylko będziemy chcieli przeczytamy ją także jako utwór zaangażowany.

Głównym bohaterem powieści jest Jan Kwiecisty, z zawodu okulista, choć dość specyficzny, bo posługujący się mało konwencjonalnymi metodami. Operacje Kwiecistego to coś na kształt magicznych rytuałów odbywających się przy udziale tajemniczej Tęczowej Wieloródki i prowadzących nie tyle do fizycznego wyleczenia narządu wzroku, co raczej do „przejrzenia na oczy”. Nasz okulista jest zarazem jednym z pacjentów szpitala, w którym przyszło mu uprawiać swoje magiczne sztuczki i którego mieszkańców, zwyczaje i historie opisuje w będącym nieodzownym elementem terapii dzienniku. Pacjenci umieszczeni są w budynku dawnego szpitala weterynaryjnego, gdyż w Mieście Szklanych Słoni – jak w wielu innych miejscowościach – miejsce takie jak to „nie pasuje do opowieści”, więc „z każdym rokiem […] jest przenoszone coraz dalej od centrum”.

Oprócz tego jednak tytułowe miasto jest wyjątkowe i zdecydowanie wyróżnia się na tle innych, tych z innego, dalekiego świata. Znajduje się tutaj na przykład huta szkła artystycznego, dzięki której miasto jest największym w kraju producentem szklanych słoni i wytwarza „więcej emblematów szczęścia niż całe Chiny”. Jest dworzec kolejowy i rezydujące w jego pobliżu diablisko, dwugwiazdkowy hotel Hilton z legendą niegdysiejszego pobytu w nim samego Gomułki, kościół, w którym raz w tygodniu odprawiane są dość ekscentryczne nieszpory (karty przed ołtarzem, kolejne opróżniane butelki wina, wolna miłość itd.), są też Arystokraci, którzy w innych miastach (nazywanych, nie wiedzieć dlaczego, normalnymi) znani są lepiej jako nędzni pijaczkowie czy pospolici żule. Jednak w Mieście Szklanych Słoni wszystko jest inaczej i nie tak jak wszędzie, gdyż mamy do czynienia z miastem niepoprawnych marzycieli („Ofiarowując szczęście odległemu światu pod postacią szklanych słoni, zmyślamy siebie, innych i miasto według własnych
pomysłów”) zaabsorbowanych bardziej wytworami własnej wyobraźni niż szarą, nudną rzeczywistością. Tutaj wszystko jest możliwe, kolejne opowieści nakładają się na siebie, a światy przedstawione tasują jak karty w talii. Tak, tak, Mariusz Sieniewicz proponuje nam tym razem jazdę bez trzymanki po fantasmagorycznym mieście i szpitalu niekoniecznie psychiatrycznym, ale na pewno szalonym (w pozytywnym tego słowa znaczeniu).

Z drugiej strony, nie jest do końca prawdą, że w Mieście Szklanych Słoni Sieniewicz zupełnie porzuca realizm na rzecz wyobrażeń, majaków, marzeń i snów. Powieść można (czy wręcz: powinno się) też czytać jako metaforyczną przypowieść o współczesnej Polsce, małomiasteczkowej mentalności, nostalgii za PRL-em (gosposia-lunatyczka, która noce spędza na staniu w kolejkach przed sklepami; pomnik rehabilitujący butelkę octu; pamięć o dawnej wizycie Gomułki w dwugwiazdkowym Hiltonie itd.), wojnie płci (zabawna, ale też przerażająca relacja z Dnia Kobiet; niewesoły koniec losów Jadwigi-Baby Jagi, z którą postanowił się rozprawić jej mąż-palacz), a nawet o instytucjach przymusu, które być może doprowadziły do ostatecznego krachu pięknej utopii.

d32z2lz

Sieniewicz nie ułatwia czytelnikowi zadania, mnoży tropy, oszałamia nas kolejnymi obrazami i nie podpowiada, w jaki sposób należy czytać Miasto Szklanych Słoni, choć nie brakuje w powieści licznych fragmentów autotematycznych i metatekstualnych. I bardzo dobrze. Być może – zgodnie z zaleceniami doktora-pacjenta Jana Kwiecistego – uda nam się dzięki tej książce wyzwolić naszą wyobraźnię i ujrzeć na co dzień niedostępne dla nas krainy? Trudno właściwie porównywać tę książkę z Rebelią czy Żydówek nie obsługujemy, ale gdybym już musiał to właśnie Miasto Szklanych Słoni wskazałbym jako najmocniejszy punkt w dorobku Sieniewicza.

d32z2lz
Oceń jakość naszego artykułu:
Twoja opinia pozwala nam tworzyć lepsze treści.

Komentarze

Trwa ładowanie
.
.
.
d32z2lz

Pobieranie, zwielokrotnianie, przechowywanie lub jakiekolwiek inne wykorzystywanie treści dostępnych w niniejszym serwisie - bez względu na ich charakter i sposób wyrażenia (w szczególności lecz nie wyłącznie: słowne, słowno-muzyczne, muzyczne, audiowizualne, audialne, tekstowe, graficzne i zawarte w nich dane i informacje, bazy danych i zawarte w nich dane) oraz formę (np. literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne, programy komputerowe, plastyczne, fotograficzne) wymaga uprzedniej i jednoznacznej zgody Wirtualna Polska Media Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie, będącej właścicielem niniejszego serwisu, bez względu na sposób ich eksploracji i wykorzystaną metodę (manualną lub zautomatyzowaną technikę, w tym z użyciem programów uczenia maszynowego lub sztucznej inteligencji). Powyższe zastrzeżenie nie dotyczy wykorzystywania jedynie w celu ułatwienia ich wyszukiwania przez wyszukiwarki internetowe oraz korzystania w ramach stosunków umownych lub dozwolonego użytku określonego przez właściwe przepisy prawa.Szczegółowa treść dotycząca niniejszego zastrzeżenia znajduje siętutaj