"Zosia" - historia Żydówki z sowieckiej "Czerwonej Orkiestry"

Losy żydowskiej komunistki Zofii Poznańskiej w tym m.in. jej działalność w czasie II wojny światowej w sowieckiej siatce szpiegowskiej "Czerwona Orkiestra" opisuje Jehudit Kafri w książce "Zosia. Od doliny Jezreel do Czerwonej Orkiestry". Publikację wydał ŻIH.

Książka izraelskiej pisarki jest zbeletryzowaną, opartą na faktach opowieścią o losach Poznańskiej. Autorka opisuje życiowe wybory i przemiany poglądowe tytułowej bohaterki; akcja książki rozgrywa się w Europie i na Bliskim Wschodzie.

Zofia Poznańska przyszła na świat w 1906 r. w Łodzi, jednak szybko - po dwóch latach - wraz z rodziną przeprowadziła się do Kalisza. W wieku ośmiu lat była świadkiem wkroczenia do miasta wojsk niemieckich, dokonujących m.in. rabunków na miejscowych Żydach. Rodzina Poznańskich przetrwała czas wojny, dzięki ucieczce z Kalisza.

Po powrocie do zniszczonego miasta, już w niepodległej Polsce, Poznańska wstąpiła do Ha-szomer - Ha-cair, działającej od 1916 r. żydowskiej organizacji młodzieżowej, będącej częścią Światowej Organizacji Syjonistycznej. Jej członkowie byli zwolennikami powstania państwa żydowskiego w Palestynie; popierali tamtejsze osadnictwo kibucowe.

Pod wpływem Fiszka, swej pierwszej miłości, Poznańska szybko zafascynowała się jednak socjalizmem. "Kwestię socjalizmu praktycznego rozwiązali według zdumiewająco prostej formuły: +Byliśmy przesyceni duchem syjonizmu, kierowaliśmy oczy na wschód. Naszym pragnieniem było życie w kibucu, w Erec Israel, w czym widzieliśmy urzeczywistnienie tak socjalizmu, jak i syjonizmu+" - przybliża poglądy obojga zakochanych Kafri.

Marzenie o podróży do Erec Israel spełniło się w 1925 r., kiedy to Zosia na pokładzie statku pasażerskiego przypłynęła z Triestu do Palestyny. Tam jej oczom ukazał się nieznany do tej pory, jakże inny od polskiego, krajobraz. Zamieszkała w jednym z kibuców w Dolinie Jezreel, z dala od Fiszka, który został w Kaliszu.

W następnym roku Poznańska po raz pierwszy usłyszała o Palestyńskiej Partii Komunistycznąej; była pod wrażeniem poglądów głoszonych przez Leopolda Treppera "Lejbę", czołowego członka partii.

Choć komunizm był przeciwieństwem syjonizmu, pod wpływem Treppera Poznańska - zafascynowana ideami równości i walki z wyzyskiem - wkroczyła na nową drogę życia. "Teraz zaczyna wcielać w życie jedyną życiową prawdę. Wszystko, co słuszne, sprawiedliwe, swobodne i uwalniające, co krok po kroku przyniesie wyzwolenie człowieka i świata, stworzy nowe, sprawiedliwe społeczeństwo tutaj, w Erec Israel i na całym świecie, co stworzy nowego, innego człowieka" - pisze autorka "Zosi".

Tytułowa bohaterka szybko odkryła swoje nowe powołanie. Zerwała ze swoją dotychczasową przeszłością i dołączyła do partii komunistycznej, której członkowie musieli się ukrywać w obawie przed brytyjskimi aresztowaniami. W 1929 r., miesiąc po zamieszkach w Tel-Avivie, Brytyjczycy zatrzymali Treppera.

Następnym etapem w życiu bohaterki książki był pobyt w Paryżu, gdzie kontynuowała działalność konspiracyjną. W przeciwieństwie do Izraela, partia komunistyczna nie była we Francji zdelegalizowana.

Do Paryża niebawem przedostał się także Trepper; musiał się jednak ukrywać. Zagrożony aresztowaniem wyjechał do Moskwy, a Poznańska - do Brukseli. Oboje ponownie spotkali się w mieście nad Sekwaną w 1938 r. Trepper przybył wówczas do Francji ze Związku Sowieckiego z misją stworzenia siatki agentów sowieckiej służby wywiadowczej w Europie - "Czerwonej Orkiestry".

W 1939 r. we Francji Treppera i Poznańską zastał wybuch II wojny światowej. Kiedy rok później Wehrmacht wkroczył do Paryża, "Czerwona Orkiestra" skupiła się na działalności antyniemieckiej, choć Stalina i Hitlera łączyło jeszcze wzajemne porozumienie z 1939 r. (pakt Ribbentrop-Mołotow). Po niemieckim ataku na Związek Sowiecki w 1941 r. Poznańska, która wcześniej opanowała tajniki kryptografii, została szyfrantką brukselskiej komórki "Czerwonej Orkiestry". "Moskwa chciała wiedzieć o Niemcach wszystko i szybko: o strukturze, dowództwie i wyposażeniu wojska, o rozmieszczeniu jego oddziałów w poszczególnych krajach i regionach, o planach wojennych" - opisuje pracę tajnej siatki szpiegowskiej Kafri.

W grudniu 1941 r. Poznańska wpadła w ręce Niemców. Uwięziona i brutalnie przesłuchiwana, nie wydała żadnego ze współpracowników. 28 września 1942 r. zakończyła żywot popełniając samobójstwo.

Książkę "Zosia. Od Doliny Jezreel do Czerwonej Orkiestry" opublikował Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma w Warszawie.