Zimna wojna. Krótka historia podzielonego świata

Ten album można oglądać godzinami. Jednym ciągiem lub przerywając i za jakiś czas wracając. Otwierając w jakimkolwiek miejscu, na początku, w środku, pod koniec. Przypomina, pokazuje, zmusza do zadumy. Na kilkuset zdjęciach Paweł Sasanka i Sławomir Stępień w fascynujący sposób pokazali - a Instytut Pamięci Narodowej bardzo starannie wydał - historię blisko pół wieku podziału Europy i świata po II wojnie światowej.

- Od Szczecina nad Bałtykiem do Triestu nad Adriatykiem zapadła żelazna kurtyna dzieląc nasz kontynent - powiedział Winston Churchill 5 marca 1946 w Fulton w Stanach Zjednoczonych. Skonstatował to, co już się stało lub właśnie się stawało, i co miliony ludzi wiedziały i przeżywały na co dzień na własnej skórze. Polacy, Bułgarzy, Czesi, Słowacy, Rumuni i jeszcze kilka innych narodów znalazło się pod sowieckim panowaniem, na lata zostali wypchnięci z europejskiej rodziny wolnych narodów. Symbolem tego podziału stał się z czasem Mur Berliński. Jego upadek zakończył Zimną Wojnę.

Jeden obraz może zastąpić tysiąc słów - przypomnieli we wstępie autorzy albumu znaną prawdę. I swoją pracą udowodnili ją po stokroć.

Jest w tym albumie kilkadziesiąt zdjęć, których jeśli jeszcze nie mamy w swojej pamięci, to po obejrzeniu zapamiętamy na zawsze - jako dzieła dziennikarskiej i fotograficznej sztuki, a także przejmujące świadectwo. Wszystkie w swoim czasie przeszły przez czołówki gazet i czasopism wolnego świata. Po naszej stronie żelaznej kurtyny były cenzurowane i tępione. Triumfujący Stalin w Poczdamie, ten sam Stalin leżący w ukwieconej trumnie, poznańscy demonstranci z transparentem żądającym chleba, Gomułka na Placu Defilad, trupy na ulicach Budapesztu, Gagarin i Armstrong, budowa muru w Berlinie i jego pierwsze ofiary, płonący mnich buddyjski w Sajgonie, poparzona napalmem dziewczynka, izraelscy żołnierze pod Ścianą Płaczu, sowieckie czołgi w Pradze i płonący Ryszard Siwiec na Stadionie Dziesięciolecia., Willy Brandt klęczący przed pomnikiem Bohaterów Getta w Warszawie, papież na Balkonie Bazyliki świętego Piotra i Wałęsa na bramie Stoczni, Reagan wzywający Gorbaczowa do zburzenia Muru, sznur trabantów wyjeżdżających
z NRD i sceny niejako finałowe - burzenie Muru, po którym nastąpią jeszcze paroksyzmy starego porządku - Litwini rzucający się pod sowieckie czołgi pod wileńską wieżą telewizyjną.

Sasanka i Stępień kończą swoją opowieść zdjęciem - które zapewne ma być puentą - zamyślonego Gorbaczowa w chwilę po podpisaniu dekretu o końcu Związku Radzieckiego, podpisanego zresztą pożyczonym od amerykańskiego reportera piórem, bo w tym prezydenta ZSRR zabrakło atramentu. Ale może być też druga puenta, a może bardziej memento, pokazane na okładce albumu. Na tle prawdziwego Muru, mali Niemcy bawią się w budowę muru…