Ziemianie wobec okupacji 1939 - 1945

Znaczenie zaangażowania ziemian w działalność Polskiego Państwa Podziemnego w latach okupacji niemieckiej jest nie do przecenienia. Z jednej strony współtworzyli i finansowali oni działającą legalnie w Generalnym Gubernatorstwie Radę Główną Opiekuńczą, która była de facto jedyną reprezentacją Polaków wobec władz okupacyjnych i miała za zadanie m.in. materialne wsparcie wysiedleńców i najbardziej potrzebujących oraz opiekę nad sierotami.

Z drugiej strony włączyli się oni w działalność Podziemia — nie tylko istniejących organizacji cywilnych i wojskowych, ale również stworzyli własną sieć konspiracyjną: współpracującą ze Związkiem Walki Zbrojnej-Armią Krajową organizację Uprawa, której celem było m.in. finansowanie przedsięwzięć ZWZ-AK, udostępnianie lokali, czy ukrywanie zdekonspirowanych działaczy. W okresie PRL dążono do unicestwienia ziemiaństwa jako grupy społecznej oraz wymazania tej warstwy z kart historii, a jednym ze środków prowadzących do tego celu było właśnie systemowe „zapomnienie” o udziale ziemian w działalności niepodległościowej.

Pojawiające się na ten temat publikacje powstawać mogły jedynie na emigracji i miały głównie charakter wspomnień. Udaną próbą przywrócenia zagadnienia zbiorowej świadomości historycznej jest niniejsza książka. Jest to zapis referatów z sesji naukowej Czyn niepodległościowy ziemian polskich podczas II wojny światowej, która odbyła się 12 III 2004 r. Na tom składają się zarówno naukowe opracowania, jak i artykuły o charakterze wspomnieniowym. Z uwagi na świeżość prezentowanego materiału książka stanowi obowiązkową wręcz pozycję dla znawców okresu II wojny światowej, a także jest świetnym punktem wyjścia do dalszych, pogłębionych badań.