Wokół teorii wychowania Johanna Heinricha Pestalozziego

Luźne zestawienie oddzielnych rozpraw, z których składa się publikacja napisanych w różnym czasie i dla różnych odbiorców ma tę zaletę, że czytelnik, zajmując się pojedyn­czym tematem, ma zawsze zamkniętą w sobie całość.

Według Pestalozziego trwałym elementem istoty człowieczeństwa są sprzeczności, które można wytłumaczyć rozdziałem egzystencji ludzkiej na trzy zasad­niczo różniące się od siebie warstwy: naturalną, społeczną i moralną. Trzy ostatnie prace zawierają antropologię i teorię wychowania Pestalozziego. Czytelnicy, którzy przedkładają zapoz­nanie się najpierw z teorią, powinni przeczytać je na początku, w przeci­wieństwie do tych, którzy woleliby w pierwszym rzędzie poznać myślenie Pestalozziego od strony praktyki wychowawczej.

Następną koncepcją, która powiązana jest z pedagogiką Pestaloz­ziego i uzupełnia ją nowszymi wynikami dociekań psychologicznych jest metoda rozwiązywania konfliktów Amerykanina Thomasa Gordona. Gordon w toku badań nad autonomią i autentycznością jednostki nie stracił z oczu różnicy pomiędzy samorealizacją a realizacją własnego ja (tzn. egoiz­mem). Metoda ta pomaga wywołać odpowiednią atmosferę, potrzebną dla rozwoju osobistych predyspozycji w ramach codziennych stosunków międzyludzkich.

Inne przemyślenia, które rozwinięte zostały w wielu artykułach, dotyczą zasady rezonansu wg Pestalozziego, rozróż­nienia psychiki i ducha jak również psychologicznych obserwacji Alfreda Adlera.