Wiek Żydów

Epoka nowoczesna, a zwłaszcza dwudzieste stulecie, to wiek Żydów. Nowoczesność to migracja do miast, powszechna mobilność, wykształcenie, elokwencja, intelektualne wyrafinowanie, higiena fizyczna, zawodowa elastyczność. To umiejętność pielęgnowania ludzi i symboli, nie pól i trzód. To poszukiwanie bogactw z myślą o wiedzy i wiedzy z myślą o bogactwach, a jednego i drugiego dla nich samych.

Utożsamienie Żydów z siłami kształtującymi nowoczesność było jedną z niewielu rzeczy, na które mogła się niekiedy zgodzić większość europejskich intelektualistów - od romantyków "północnych lasów" po proroków Rozumu i trójkolorowego sztandaru. Może nie przypadkiem więc dwie wielkie apokaliptyczne rewolty przeciw nowoczesnośco były zarazem dwoma ostatecznymi rozwiązaniami "problemu żydowskiego".