Wiek dyktatur. Faszyzm i reżimy autorytarne w Europie Zachodniej (1919–1945)

„Z dzisiejszej perspektywy powszechnie wiadomo, co faszyzm i narodowy socjalizm, wsparte autorytaryzmem, przyniosły ludzkości. Podejście a posteriori nie docenia uwodzicielskiej siły faszyzmu i nazizmu, które pociągnęły za sobą miliony. Siła ta była indukowana przez retorykę, dekoracje, etos, które od czasów pierwszej wojny światowej tworzyły tło instrumentalnie wykorzystywane przez przemoc. Urok faszyzmu i nazizmu miał charakter zarówno intelektualny, jak i kulturalny. Fascynacja przemocą włoskich Czarnych Koszul, oddziałami szturmowymi NSDAP czy frankistami współegzystowała z estymą, jaką darzono rozwiązania faszystowskie czy autorytarne. W przeciwieństwie do demokracji liberalnej, opartej na racjonalnych przesłankach i humanizmie, ale brutalnie zdewaluowanej wojną lat 1914–1918, faszyzm i autorytaryzm zostały zdecydowanie skonfrontowane z problemami XIX wieku i problemami będącymi pokłosiem pierwszej wojny światowej”.

Kontestując koncepcję dwudziestowiecznej historii Europy, rozumianej jako nieuchronny pochód demokracji wyznaczany datami 1918, 1945 i 1989, w której okres 1919-1945 został potraktowany jako „nieszczęśliwe intermezzo”, autor poszukuje przyczyn triumfu systemów autorytarnych i totalitarnych znacznie głębiej. Upatruje bowiem ich genezy w zjawiskach towarzyszącym przemianom politycznym, społecznym i kulturalnym (takim chociażby jak gwałtowne uprzemysłowienie, masowe migracje ze wsi do miasta, procesy urbanizacyjne), które zaszły w XIX wieku, oraz w traumatycznych doświadczeniach mas Europy.

Na szczególne uznanie zasługuję uzupełnienie książki fragmentami źródeł, które są znakomicie skorelowane z treścią wywodu, a także umieszczona na końcu chronologia wydarzeń oraz słowniczek ważniejszych pojęć.