W poszukiwaniu teorii działania profesjonalnego pedagogów. Badania rekonstrukcyjne

Niniejsza praca ma dwie zasadnicze części: pierwsza prezentuje wybrane teorie profesjonalności, a druga, o charakterze empirycznym, zawiera analizę i interpretację doświadczeń zawodowych absolwentów kierunku pedagogika. Należy uprzedzić, iż pierwsza część nie jest typowym przeglądem literatury przedmiotu. Jest przybliżeniem czytelnikowi nieznanych bliżej w Polsce stanowisk niemieckich badaczy problemu (ta uwaga nie dotyczy koncepcji T. Parsonsa, która została przywołana jako egzemplifikacja początków teoretycznego ujmowania profesji). Stanowiska te o tyle nie są absolutnie nowe, że są wyrazem twórczej recepcji teorii anglosaskich, prowadzącej do powstania nowych jakości. Część druga książki prezentuje wyniki jakościowych badań empirycznych. Na podstawie interpretacji wypowiedzi absolwentek i absolwentów pedagogiki dokonałam rekonstrukcji ich doświadczeń zawodowych z perspektywy profesjonalności, nie traktując żadnej z omówionych teorii normatywnie (jako źródła kryteriów uznawania konkretnych działań pedagogów za profesjonalne lub nieprofesjonalne). Były one nie tyle źródłem pojęć uwrażliwiających, ile inspiracją w poszukiwaniu tropów (w języku technicznym stosowanej metody: wariantów znaczeń) podczas interpretacji materiału badawczego. Rezygnacja z normatywności przy przyjęciu analitycznej perspektywy profesjonalności rodzi problem. Nie wiadomo bowiem, czym cechuje się działanie profesjonalne i niezależnie od argumentacji praktycznej, którą już przywoływałam, uzasadniając wybór perspektywy, można postawić pytanie: Co upoważnia do tego wyboru? ... Powracając do zawartości treściowej przedkładanego opracowania: pięć pierwszych teorii profesjonalności przedstawionych w rozdziale 1 ma o tyle charakter ogólny, że nie odnoszą się do konkretnych zawodów, lecz przywołują czynniki charakteryzujące profesje jako takie oraz rekonstruują strukturę działań profesjonalnych. W dalszej części rozdziału omawiane są stanowiska teoretyczne wykorzystujące przesłanki teorii ogólnych do refleksji nad profesjonalnością działań (społeczno-)pedagogicznych. W rozdziale 2 przedstawiona została koncepcja badań empirycznych, których wyniki prezentowane są w następnych rozdziałach. Jak już wspomniano, przeprowadzone badania mają charakter jakościowy: uczestniczyło w nich 30 absolwentów pedagogiki, a zastosowaną metodą była obiektywna hermeneutyka. W rozdziale 3 przedstawione zostały wyniki badań. Na początku zrekonstruowane zostały indywidualne wzory działań zawodowych, wybrane spośród innych po analizie wszystkich danych (w badaniach biograficznych określa się je zwykle mianem przypadków kluczowych). Są to wzory, które odzwierciedlają struktury ujawniające się w rozproszeniu w pozostałym materiale badawczym. W rozdziale 4 na podstawie całości zebranego materiału zrekonstruowane zostały warunki uczestnictwa w praktyce zawodowej, przez wyodrębnienie ich wariantów. Całość opracowania zamyka Podsumowanie, a w Aneksie umieszczony został Kwestionariusz wywiadu swobodnego z absolwentkami i absolwentami pedagogiki.