Ukazały się "Paralele" - eseje o polsko-niemieckich miejscach pamięci

Bez wzajmnej znajomości historii Polski i Niemiec trudno będzie się Polakom i Niemcom zrozumieć - to jedna z konkluzji nowej publikacji Paralele, będącej zbiorem esejów porównujących m.in. Goethego z Mickiewiczem , ale też Bolka i Lolka z Piaskowym Dziadkiem.

"Paralele" jest pierwszą publikacją polsko-niemieckiego projektu badawczego w dziedzinie nauk humanistycznych, zatytułowanego "Polsko-niemieckie miejsca pamięci / Deutsch-Polnische Erinnerungsorte". Miejsca pamięci - zdaniem twórców projektu, którzy w poniedziałek spotkali się w Warszawie - nie są miejscami tylko w sensie topograficznym, lecz historycznymi fenomenami, które wpływają na procesy tworzenia się tożsamości kulturowej społeczeństwa.

"Historia to nie tylko wydarzenia polityczne, wybitne postaci czy życie codzienne, ale także ich proces zapamiętywania. Miejsca pamięci polegają na odkryciu faktu, że zbiorowa pamięć czasami bardziej obciąża nasze myślenie niż rzeczywiste fakty, które zostają zmitologizowane. W książce pokazujemy tzw. historię drugiego stopnia, czyli wzajemną recepcję nas i naszych sąsiadów" - powiedział PAP prof. Robert Traba, dyrektor Centrum Badań Historycznych PAN w Berlinie, które zainicjowało "Polsko-niemieckie miejsca pamięci".

W "Paralelach", które wydało Wydawnictwo Naukowe Scholar, miejscami pamięci są osoby, wydarzenia, artefakty.Książka zawiera 22 eseje porównujące m.in. polskie Kresy i niemiecki Wschód, Wisłę i Ren, Bitwę w Lesie Teutoburskim i bitwę pod Cedynią, Johanna Wolfganga Goethego z Adamem Mickiewiczem, Ludwika van Beethovena z Fryderykiem Chopinem, ale także modele kobiecości w polskiej i niemieckiej kulturze oraz funkcjonowanie służb bezpieczeństwa w NRD i Polsce Ludowej. Czytelnicy będą też mogli poznać podobieństwa i różnice pomiędzy zjawiskami kultury popularnej.

"To jest bardzo ciekawa publikacja, ponieważ zawiera najróżniejsze omówienia paralelnych wydarzeń, miejsc albo osób w Polsce i Niemczech. Poza polityczno-geograficznym zestawieniem pojęć np. Rzeszy i Rzeczpospolitej są też teksty dotyczące stylu życia np. jeden z nich dotyczy samochodów, którym jeżdżono jeszcze przed 1989 r., a więc "malucha" i "trabanta". W książce jest też artykuł poświęcony bajkom dla dzieci, czyli tekst o Bolku i Lolku i Piaskowym Dziadku" - powiedziała PAP dr Karolina Wigura z Wydziału Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego.

"Niemcy i Polacy mają znakomitą historię wspólnych gestów pojednania i przebaczenia, mają też historię komisji podręcznikowej, która działa już kilkadziesiąt lat, ale tak naprawdę wciąż społeczeństwa dosyć niewiele o sobie wiedzą nawzajem. Ta książka może to zmienić" - dodała Wigura.

Z jej zdaniem zgodził się prof. Traba, który podkreślił, że wartość publikacji polega m.in. na ułatwianiu społecznego dialogu między Polakami a Niemcami."Wśród badaczy polsko-niemieckiej historii nie ma problemu z dialogiem. Problem zaczyna się na poziomie potocznej recepcji historii. Ta publikacja daje możliwość czytelnikowi skonfrontowania się z nową propozycją patrzenia na własną historię i historię sąsiada" - mówił prof. Traba.

W projekcie "Polsko-niemieckie miejsca pamięci / Deutsch-Polnische Erinnerungsorte" bierze udział 130 autorów, nie tylko z Polski i Niemiec, ale także z Francji, Włoch, Szwajcarii i Czech.

Współredaktor książki prof. Hans Henning Hahn z Uniwersytetu Carla von Ossietzky'ego w niemieckim Oldenburgu podkreślił, że jedną z istotnych konkluzji książki jest to, że bez znajomości polskiej historii można tylko częściowo zrozumieć historię Niemiec oraz na odwrót – nie znając historii Niemiec, nie zrozumiemy do końca historii Polski. "Nasze historie są tak mocno ze sobą związane, że nie znając ich obu ma się niepełną wiedzę o sobie samym" - powiedział niemiecki badacz.

Na "Polsko-niemieckie miejsca pamięci / Deutsch-Polnische Erinnerungsorte" będą składać się trzy tomy bazujące na badaniach empirycznych (w tym tom pt. "Paralele") i jeden tom metodologiczny. W języku niemieckim ukazuje się jeszcze tom piąty zawierający wybór publikowanych wcześniej tekstów polskich autorów. Równolegle z polskim wydaniem publikacji "Paralele" ukazuje się jego edycja niemiecka. W 2012 r. w obydwu krajach opublikowane zostaną pozostałe trzy tomy.

Dyskusję i spotkanie promocyjne książki zorganizowali Instytut Historyczny UW, Muzeum Historii Polski, Wydawnictwo Naukowe Scholar oraz Polska Akademia Nauk Centrum Badań Historycznych w Berlinie.