Ukazało się pierwsze powojenne wydanie powieści Zofii Kossak

Pierwsze po wojnie wydanie powieści dla młodzieży „Ku swoim” Zofii Kossak ukazało się właśnie nakładem wydawnictwa LTW. We wtorek w Bibliotece Śląskiej w Katowicach odbyła się jej promocja. To opowieść o zagładzie domu na Kresach Wschodnich Rzeczypospolitej.

* *„Po wojnie książka nie była wydawana z powodów politycznych, a później chyba po prostu z niewiedzy. Teraz to zaniedbanie zostało nadrobione” – powiedziała we wtorek PAP autorka posłowia, prof. Krystyna Heska-Kwaśniewicz.

„Ku swoim” to ozdobiona ilustracjami Karola Kossaka powieść dla młodzieży, wydana po raz pierwszy w 1931 r. Rodzina kresowych ziemian - Maria i Jan Turscy oraz ich troje dzieci: Włodek, Irka i Janka - żyła kiedyś w dostatnim dworze z zasobną biblioteką. Opowiadając tę historię autorka ukazała deprawującą i niszczącą siłę rewolucji, której ofiarą padł nie tylko powieściowy, ale i jej rodzinny dom na Wołyniu. Tematyka ta została w okresie peerelowskim w ogóle zakazana i powróciła w polskiej literaturze dopiero w latach 90.

„Ku swoim” jest zaliczana do najlepszych powieści dla młodzieży, poruszających temat utraconej ojcowizny na Kresach. Według prof. Heskiej-Kwaśniewicz to pozycja bardzo atrakcyjna, niosąca treści aktualne i dla współczesnego odbiorcy. „To książka przygodowa, z szybką akcją, jest tam wiele niespodzianek i piękna przyjaźń dwóch chłopców, którzy w zaciszu i zieleni ogrodu czytają wspólnie książki ocalałe z dworskiej biblioteki” – mówiła.

Zofia Kossak-Szczucka była córką Tadeusza Kossaka, brata bliźniaka znanego malarza Wojciecha Kossaka. Urodziła się w 1889 r. Studiowała malarstwo - w latach 1912-13 w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie, a potem rysunek w Ecole des Beaux Arts w Genewie. W 1917 r. wraz z pierwszym mężem Stefanem Szczuckim przeżyła na Wołyniu okres krwawych wystąpień chłopskich oraz najazd bolszewicki.

Wspomnienia, które spisała z tego czasu i wydała w 1922 r. pod tytułem "Pożoga", to jej debiut literacki. Po I wojnie św. i śmierci pierwszego męża pisarka zamieszkała w Górkach Wielkich k. Skoczowa.

Najważniejszą dziedzinę twórczości Kossak-Szczuckiej stanowi proza historyczna, zapoczątkowana powieścią "Beatum scelus" (1924) - dotyczącą historii wykradzenia obrazu Matki Bożej z kaplicy w Rzymie przez Mikołaja Sapiehę. Inny nurt prozy Kossak-Szczuckiej dotyczy dziejów i specyfiki Śląska, który był jej szczególnie bliski. W powieściach takich jak "Legnickie pole" (1930) i opowiadaniach np. "Nieznany kraj" (1932) opisywała polskie wątki historii tego regionu. Najbardziej znanym dziełem Kossak-Szczuckiej pozostaje jednak tłumaczony na wiele języków cykl powieściowy "Krzyżowcy".

Choć w okresie międzywojennym przejęła niektóre z antysemickich uprzedzeń, to jej postawa diametralnie zmieniła się w czasie okupacji. Jako jedna z pierwszych polskich intelektualistów dostrzegła tragizm losu polskich Żydów i stworzyła wraz z Wandą Krahelską-Filipowicz Komitet Pomocy Społecznej dla Ludności Żydowskiej, działający pod konspiracyjną nazwą Żegota. W sierpniu 1942 r., tuż po rozpoczęciu likwidacji warszawskiego getta, Kossak opublikowała słynny protest, w którym pisała: "W ghetcie warszawskim, za murem odcinającym od świata, kilkaset tysięcy skazańców czeka na śmierć.(...) Kto milczy w obliczu mordu - staje się wspólnikiem mordercy. Kto nie potępia - ten przyzwala. Zabieramy przeto głos my, katolicy-Polacy".

Za swą działalność pisarka została aresztowana przez gestapo. Trafiła do Auschwitz, gdzie była więziona w latach 1943-44. Swój pobyt w hitlerowskim obozie zagłady opisała w książce "Z otchłani". Z Oświęcimia została przewieziona na Pawiak, skąd została uwolniona dzięki niepodległościowemu podziemiu. Wzięła udział w powstaniu warszawskim. W 1945 r. została skierowana w misji Polskiego Czerwonego Krzyża do Londynu, gdzie zastał ją koniec wojny.

Kossak-Szczucka i jej drugi mąż Zygmunt Szatkowski zdecydowali się najpierw pozostać na emigracji. Po powrocie do kraju w 1957 r. pisarka osiadła ponownie w Górkach Wielkich. Jako publicystka współpracowała przede wszystkim z prasą katolicką. Zmarła 9 kwietnia 1968 r. w Bielsku-Białej, pochowana została na cmentarzu parafialnym w Górkach Wielkich. Po śmierci została uhonorowana tytułem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata.(PAP)

(PAP) lun/ gma/