Traktat przeciw donatystom

W pierwszej połowie IV wieku w Afryce północnej grupa chrześcijan odłączyła się od pozostającego w łączności z Rzymem Kościoła kartagińskiego, zakładając własny kościół dysydencki. Sprzeciwiał się on dopuszczaniu do Kościoła tych, którzy w czasie prześladowań za panowania Domicjana wydali prześladowcom święte księgi i przedmioty liturgiczne, negował ważność chrztu i innych sakramentów, jeśli udzielił ich szafarz w stanie grzechu. Na czele schizmatyków stanął samozwańczy biskup Donat. Donatyzm był systematycznie krytykowany przez biskupa Hippony, św. Augustyna, i dzięki jego autorytetowi został stłumiony na początku V wieku. Grunt Augustynowi przygotował Optat, katolicki biskup Milewy, który tezy donatystów zaatakował w Traktacie. Dzieło to ma charakter historyczno-teologiczny - daje podwaliny augustyńskiej teologii Kościoła i sakramentów, a także jest źródłem informacji na temat schizmy oraz liturgii i życia Kościoła w starożytności.