Tożsamość i przynależność

Kilkadziesiąt ostatnich lat ukazuje nam niezwykłą dynamikę przemian systemów społeczno-kulturowych świata kręgu euroamerykańskiego (choć przecież pamiętać należy, iż różnorodne zmiany współczesnego świata wykraczają ową kulturowo-geograficzną przestrzeń). Rzecz jasna zmiany te dotyczą w pierwszym rzędzie w sposób najbardziej widoczny i najłatwiej obserwowalny różnorodnych przemian ładu polityczno-ekonomicznego.

W wielu przypadkach mówić możemy o poszerzaniu się wolności obywatelskich, a ogólniej, wolności jednostkowych związanych z samostanowieniem. Sytuacja ta dotyczy również i grup społecznych. Jeszcze do niedawna w bliskim nam kręgu kulturowym zasadnicze zręby mechanizmów współdecydujących o naszych tożsamościach (jednostkowych, społecznych, jak i kulturowych) oraz współdefiniujących naszą przynależność zbiorową w sensie ogólniejszym opierały się na wielu istotnych rozstrzygnięciach związanych z religijnym wymiarem kultury.

Religia funkcjonująca i jako swoistego rodzaju ideologia poznawcza w jej tradycyjnym, społecznym umocowaniu wyposażona była w moc silnego dookreślania tego, kim jesteśmy - dla siebie i dla innych (zarówno tych bliskich, jak i innych czy obcych). We współczesnym jednak świecie, na wielu jego obszarach, religia tracić zaczęła na znaczeniu w sposób, w jaki określały to tradycyjnie uprawiane nauki społeczne. Zmienia się w jakimś sensie jej miejsce w kulturze, a jej moc oddziaływania i opisywania świata słabnie w wyraźnych kontekstach zbiorowych, przenosząc się do kontekstów bardziej zindywidualizowanych, sprywatyzowanych.