Terapia przez kreację plastyczną w resocjalizacji recydywistów penitencjarnych

Prezentowana książka została poświęcona zagadnieniu wykorzystania arteterapii w resocjalizacji recydywistów penitencjarnych. Jest to jej drugie wydanie, w którym poszerzono znacznie część badawczą o analizy dwojakiego rodzaju. Poddano badaniom wpływ programu arteterapeutycznego na poprawę zachowania recydywistów, zmianę w hierarchii wartości oraz zmianę w postawach wobec uczestnictwa w działaniach resocjalizacyjnych. Korzystna zmiana w zakresie tych kategorii jest istotnym wskaźnikiem efektywności resocjalizacji. Drugi nurt analiz podejmował zagadnienie wpływu czynników związanych z przebiegiem resocjalizacji: systemu odbywania kary, charakteru przestępczości, statusu podkulturowego oraz stażu pobytu w zakładzie karnym na zróżnicowanie rezultatów terapii przez kreację plastyczną. Poszerzenie zaprezentowanych badań o analizę czynników pedagogicznych dopełnia zaprezentowany w pierwszym wydaniu książki obraz efektywności weryfikowanej metody terapii przez kreację plastyczną w zakresie korzystnego wpływu na
zmiany w zachowaniu i osobowości resocjalizowanych jednostek – recydywistów penitencjarnych.

Książka obejmuje jedenaście rozdziałów, w tym cztery pierwsze składają się na część teoretyczną, a kolejne zawierają koncepcję badawczą oraz wyniki zrealizowanych badań.

Przedstawiona na łamach tej książki koncepcja resocjalizacji stanowi teoretyczne podłoże dla projektowania programów adresowanych do jednostek, u których nieprzystosowanie społeczne i przestępczość są wynikiem splotu niekorzystnych czynników socjokulturowych, sytuacyjnych bądź psychicznych, z wyłączeniem osób, u których zaburzenia zachowania są następstwem patologii w obrębie centralnego układu nerwowego lub innych uwarunkowań biologicznych. Zawężenie zasięgu stosowania koncepcji nie oznacza jej „nieprzydatności” w resocjalizacji wymienionej grupy jednostek, lecz sugeruje konieczność łączenia procedur resocjalizacyjnych z innymi formami terapii, często farmakologicznej i psychiatrycznej, co znacznie wykracza poza zakres pedagogiki resocjalizacyjnej.

Podjęta problematyka, oscylująca wokół zagadnień zaburzeń indywidualnego i społecznego funkcjonowania jednostki oraz kreatywności i samorealizacji, wpisuje się w nurt rozważań poszukujący recepty nie tylko na polepszenie relacji międzyludzkich, ale także na pomoc jednostce „zaburzonej” w nawiązaniu konstruktywnych relacji społecznych i osiągnięciu satysfakcji życiowej. Proponowane ujęcie resocjalizacji, nawiązując do myśli psychologii pozytywnej, przyjmuje orientację podmiotową i humanistyczną.

Istotne jest również zwrócenie uwagi na znaczenie działań o charakterze terapeutycznym w resocjalizacji penitencjarnej. Obszar terapii jest ciągle jeszcze marginalizowany w polskiej praktyce resocjalizacyjnej zakładów karnych, co jak się wydaje, stanowi wynik przekonań o konieczności punitywnego traktowania przestępcy, mających źródło w systemie dyscyplinarno-izolacyjnym, a także niedostatecznego przygotowania pedagogów w zakresie prowadzenia tego rodzaju oddziaływań (Bartkowicz 2001).