Stanisław Brzozowski

Urodził się we wsi Maziarnia, zmarł we Florencji.
Pochodził z podupadłej rodziny szlacheckiej. W 1896 rozpoczął studia na wydziale przyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego; jako jeden z organizatorów antyrosyjskiej demonstracji został po roku relrgowany z uczelni. We wrześniu 1898 roku aresztowany przez carską ochranę składa obszerne zeznania i zostaje przez Narodową Demokrację zostaje uznany za zdrajcę.
Debiutował w 1890 roku w Przeglądzie Filozoficznym. Uznawany jest za jeden z najwybitniejszych umysłów epoki, startował pod znakiem myśli modernistycznej, by wkrótce od niej odejść w stronę własnej "filozofii czynu", według której miarą wszelkiej działalności intelektualnej jest "jakość i ilość zrodzonego przez nią czynu".
W ostatnich latach życia ulega dalszej ewolucji jego stanowisko filozoficzne. Wprowadza pojęcie narodu jako "najgłębszej rzeczywistości", źródło zbiorowej woli.
Ostatnie lata upływają Brzozowskiemu wśród cierpień moralnych i fizycznych (postępująca gruźlica), w materialnym niedostatku i na intensywnej pracy. W 1910 ukazały się Idee, a do ostatniej chwili pisał szkice do Głosów wśród nocy oraz Książkę o starej kobiecie.

Stanisław Brzozowski, czerpiąc z twórczości Marksa, Sorela, Nietzschego, Carlyle'a, Schelley'a i kard. Newmana, głosił konieczność zaangażowania twórcy w kształtowanie życia społecznego. Będąc zwolennikiem materializmu historycznego, sprzeciwiał się jednocześnie jego deterministycznej wersji i wszelkim koncepcjom uprzedmiotawiającym człowieka. Był błyskotliwym krytykiem polskiej myśli filozoficzno-społecznej i analitykiem dzieł literackich, a zarazem obserwatorem polskiej i europejskiej codzienności. Piętnował tradycjonalizm, zaściankowość i prowincjonalny charakter głównych nurtów polskiej literatury, szczególnie zaś historycznych powieści ku pokrzepieniu serc, której reprezentantem (i największym ideowym oponentem Brzozowskiego) był Henryk Sienkiewicz. Jego Idee, Legenda Młodej Polski, Głosy wśród nocy oraz powieści Płomienie i Sam wśród ludzi kształtowały kolejne pokolenia polskiej inteligencji zaangażowanej.

O Brzozowskim pisali m.in. Andrzej Stawar (O Brzozowskim, Warszawa 1961), Czesława Miłosza (Człowiek wśród skorpionów, Paryż 1962), Leszka Kołakowskiego, Adama Michnika, Andrzeja Mencwela (Kształtowanie myśli krytycznej, Warszawa 1976), Marii Janion czy Andrzeja Walickiego (Drogi myśli, Warszawa 1977), by wymienić tylko najważniejszych, w tym tych, którzy poświęcili Brzozowskiemu osobne monografie. Stanisław Brzozowski jest patronem środowiska Krytyki Politycznej, którą wydaje Stowarzyszenie jego imienia.