Stan wojenny. Fakty, hipotezy, interpretacje

Wprowadzenie stanu wojennego w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r. było jednym z najbardziej znaczących wydarzeń w najnowszej historii Polski. Zdeptane zostały nadzieje społeczeństwa polskiego na chociażby ograniczone zmiany systemu komunistycznego, który był niewydolny gospodarczo, obcy ideologicznie, odrzucający dużą część historycznej i kulturowej tradycji Polaków. Po okresie szesnastu miesięcy „solidarnościowego karnawału", znowu powróciły represje wobec opozycjonistów (znacznie surowsze niż w latach siedemdziesiątych), a także zaostrzona cenzura, partyjna kontrola nad życiem społecznym, kulturalnym i naukowym, wszechwładza nomenklatury w zakładach pracy, smutek i szarość komunistycznej codzienności. Odpowiedzią na stosowaną przez Jaruzelskiego i jego aparat przemoc była dobrze zorganizowana sieć solidarnościowej konspiracji, z którą Służba Bezpieczeństwa nie była w stanie sobie poradzić. Lata osiemdziesiąte to okres znakomitego funkcjonowania społeczeństwa alternatywnego w Polsce, które dzięki zaangażowaniu
tysięcy działaczy podziemia, dostarczało sobie to, czego komunistyczna władza dostarczyć mu nie mogła i nie chciała: wolne słowo i solidarne wsparcie.

(Arkadiusz Czwołek, Wojciech Polak, fragment „Wstępu")