Rozwijanie poczucia własnej wartości u dzieci w młodszymwieku szkolnym

Młodszy wiek szkolny to bardzo ważny okres dla tworzenia pozytywnego obrazu własnej osoby i rodzącego się poczucia własnej wartości. Rozpoczynając naukę w szkole, dziecko zaczyna zdobywać wiele informacji o sobie i o otaczającym je świecie oraz poszukiwać odpowiedzi na pytania dotyczące samego siebie: Kim jestem?, Co znaczę dla innych?, Jak widzą mnie inni?, Dla kogo jestem ważny? Najistotniejszym źródłem, z którego pochodzą opinie mające wpływ na kształtowanie obrazu samego siebie, jest rodzina. W tym czasie dzieci spotykają się również z ocenami na swój temat pochodzącymi od grupy rówieśniczej, porównują się z koleżankami i kolegami, często formułując na tej podstawie sądy na swój temat. Grupa społeczna, jaką jest klasa szkolna, jest drugim istotnym źródłem kształtowania się poczucia własnej wartości młodego człowieka. W procesie kształtowania obrazu samego siebie bardzo ważna jest postawa nauczyciela, który ma olbrzymi wpływ na odnoszone przez dziecko sukcesy (nie tylko dydaktyczne, lecz również interpersonalne) oraz doznawane przez nie niepowodzenia. Niewłaściwe oddziaływania ze strony rodziny, grupy rówieśniczej czy szkoły mogą spowodować zaburzenia w kształtowaniu się poczucia własnej wartości dziecka. Pierwszymi objawami zaburzeń mogą być: nieśmiałość, nieufność, lęk przed ekspozycją społeczną, brak wiary we własne możliwości, nieumiejętność upominania się o własne potrzeby i prawa, niepodejmowanie różnych aktywności społecznych, wycofywanie się z życia grupy, nieumiejętność wyrażania własnych uczuć i radzenia sobie z trudnymi emocjami. W konsekwencji dziecko może stać się nieakceptowane społecznie. Brak wiary w siebie hamuje aktywność i twórczość dziecka, utrudnia, a wręcz uniemożliwia podejmowanie wysiłków zmierzających do osiągnięcia sukcesów szkolnych, do rozwoju uzdolnień i umiejętności, ponieważ dziecko uznaje stojące przed nim zadania za niemożliwe do wykonania. Dlatego dzieci o niskim poczuciu własnej wartości, mimo posiadanych zdolności intelektualnych, często osiągają wyniki znacznie poniżej swoich możliwości. Zadaniem nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej jest więc wspieranie i motywowanie każdego dziecka do budowania pozytywnego obrazu własnej osoby, a także prawidłowa kontrola poziomu jego samooceny, tak aby w porę dostrzec potencjalne problemy i podjąć odpowiednie kroki, które wzmocnią u dziecka poczucie własnej wartości. Pomocą w tym może okazać się program prezentowany w niniejszej książce. Zaproponowany program ma charakter zarówno profilaktyczny, wspomagający dojrzałość emocjonalną dziecka, przeciwdziałający jego niskiej samoocenie i braku samoakceptacji, jak również terapeutyczny, przeznaczony dla dzieci mających już trudności tego rodzaju. Jego celem jest wsparcie dziecka przez grupę i nauczyciela, tak aby dziecko radziło sobie z rozwiązywaniem problemów o charakterze osobistym i społecznym. Przed przystąpieniem do realizacji programu warto poznać grupę w celu dostosowania proponowanych ćwiczeń do poziomu rozwoju poznawczego, emocjonalnego czy społecznego dzieci uczestniczących w zajęciach. Ważne jest również poznanie potrzeb i zainteresowań poszczególnych członków grupy oraz relacji zachodzących między nimi. Osobą prowadzącą zajęcia może być nauczyciel uczący w danej klasie – uczniowie mają do niego najczęściej pozytywny stosunek i darzą go zaufaniem (zwłaszcza na etapie edukacji wczesnoszkolnej). Powinien on posiadać wiedzę merytoryczną i metodyczną oraz kompetencje społeczne. Do jego zadań należy między innymi stworzenie odpowiedniej atmosfery przez zapewnienie dzieciom bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego, stymulowanie ich do różnego rodzaju aktywności. Proponowany program można odpowiednio modyfikować, dostosowując go do potrzeb i możliwości grupy, jej zainteresowania poszczególnymi ćwiczeniami, a także do własnych preferencji i pomysłowości nauczyciela prowadzącego zajęcia. Istotnym zadaniem wychowawczym szkoły powinno być kształtowanie u każdego ucznia pozytywnego obrazu własnej osoby. Jeśli na początku edukacji szkolnej zadbamy o rozwój poczucia własnej wartości dziecka, to w starszych klasach będzie ono umiało lepiej ocenić swoją pracę, swoje zachowanie i kontakty z innymi. Skutkiem pozytywnej samooceny w życiu dorosłym jest umiejętność akceptacji swoich niedoskonałości i niedomagań. Książka składa się z trzech rozdziałów. Rozdział pierwszy, teoretyczny, omawia rozumienie pojęcia poczucia własnej wartości, ukazuje także czynniki mające wpływ na jego rozwój oraz charakterystykę zachowań jednostek posiadających prawidłowe i nieprawidłowe poczucie własnej wartości. Drugi rozdział zajmuje się metodami i strategiami pracy z grupą. Przedstawiono tu metody pracy z grupą, a także ich klasyfikacje, dokonano przeglądu wybranych metod, uwzględniając zwłaszcza te, które zostały zastosowane w niniejszej propozycji zajęć dla dzieci. Ważnym zagadnieniem ujętym w tym rozdziale jest prezentacja etapów, strategii i obowiązujących zasad pracy z grupą. Ukazujemy w nim także zagadnienia dotyczące ewaluacji programów profilaktyczno-wychowawczych. Ostatni, trzeci rozdział zawiera przygotowaną na podstawie literatury przedmiotu, a także własnych doświadczeń autorek, propozycję programu rozwijania poczucia własnej wartości u dzieci w młodszym wieku szkolnym.