"Rosjanie nadchodzą!" - publikacja IPN

Rosjanie nadchodzą! to tytuł najnowszej publikacji wrocławskiego IPN-u.

Książka przedstawia wzajemne relacje pomiędzy ludnością niemiecką, żołnierzami radzieckimi oraz Polakami, którzy w 1945 r. osiedlili się na Dolnym Śląsku.

Autorką publikacji Rosjanie Nadchodzą!. Ludność niemiecka a żołnierze Armii Radzieckiej (Czerwonej) na Dolnym Śląsku w latach 1945-1948 jest dr Joanna Hytrek-Hryciuk. Właściwa problematyka opracowania została poprzedzona rozdziałem wstępnym, w którym Hytrek-Hryciuk przedstawia sytuację panującą na Dolnym Śląsku od 1938 r. do ostatnich miesięcy 1944 r. Autorka omówiła też pokrótce działania wojenne prowadzone przez wojska I Frontu Ukraińskiego oraz powojenne losy regionu.

W opracowaniu znalazła się analiza wizerunku ZSRR i żołnierzy walczących w szeregach Armii Radzieckiej, który został stworzony przez aparat nazistowskiej propagandy.

"Bezpośrednim skutkiem, jaki w społeczeństwie wywołał ten sterowany obraz, zwłaszcza tzw. propaganda grozy, była fala ucieczek cywilnej ludności niemieckiej rozpoczęta w styczniu 1945 r. Innym jej efektem była chaotyczna, nieskoordynowana i skutkująca znaczącą liczbą ofiar akcja ewakuacji mieszkańców" - napisała we wstępie do książki Hytrek-Hryciuk.

W publikacji autorka zauważyła, że Niemcy, którzy nie uciekli przed nadchodzącą Armią Radziecką lub powrócili do swoich domów, w kontakcie z żołnierzami radzieckimi spotykali się częstokroć z falą kradzieży, zabójstw i seksualnego wykorzystania kobiet.

"Niemal równocześnie władze rozpoczęły akcję aresztowań i i deportacji ludności cywilnej w głąb ZSRR" - zaznaczyła.

Pisząc o stosunku żołnierzy radzieckich do ludności niemieckiej autorka wyróżnia trzy etapy postępowania. Pierwszy to brutalne zachowania - fala przemocy, zabójstw, gwałtów i kradzieży.

"We wspomnieniach i dokumentach dominuje wstrząsający obraz okrucieństwa, którego ofiarą padała ludność cywilna bez względu na wiek i płeć. Oprócz morderstw, pobić i fali samobójstw największym problemem była przemoc na tle seksualnym, której przypadki zanotowano w zdecydowanej większości dolnośląskich gmin" - napisała.

Drugi etap wyznacza wydany 20 kwietnia 1945 r. rozkaz Józefa Stalina nakazujący złagodzenie antyniemieckiej propagandy w celu osłabienie oporu i zjednanie Niemców. Trzeci zaś to "proceder polityki przychylnej Niemcom, graniczącej wręcz z faworyzowaniem tej grupy ludności na tle przybyłej na Dolny Śląsk ludności polskiej".

Na kolejnych stronach opracowania Hytrek-Hryciuk dokonuje rekonstrukcji stosunków niemiecko-radziecko-polskich. Analizuje m.in. postawy Niemców i żołnierzy radzieckich w czasie tworzenia w regionie polskiej administracji oraz wpływ obydwu grup na stan bezpieczeństwa i prowadzenie akcji osadniczej. Autorka wskazuje również na rolę, jaką odegrali żołnierze radzieccy w akcji wysiedlania z Polski ludności niemieckiej.

W publikacji omówiona też została prowadzona do lata 1945 r. akcja demontażu dolnośląskiego przemysłu i wywożenia urządzeń i materiałów pochodzących z dolnośląskich fabryk do ZSSR.