Religia starożytnego Egiptu. Perspektywa religioznawcza

Religia starożytnego Egiptu. Perspektywa religioznawcza – to pierwsza w Polsce książka poświęcona temu zagadnieniu napisana przez religioznawcę. Wiesław Bator ukazał w niej przedmiot badań w wieloaspektowym ujęciu właściwym nauce o religiach, a jednocześnie uwzględniającym obecny stan wiedzy (w tym najnowsze polskie odkrycia archeologiczne dotyczące czasów predynastycznych, protodynastycznych i wczesnodynastycznych we wschodniej Delcie Nilu).

Przedstawił nie tylko skomplikowany świat wierzeń egipskich w perspektywie religioznawczej, lecz także formowanie się tej perspektywy, czyli historię i rozwój sposobów postrzegania religii egipskiej od czasów starożytnej ambiwalencji (pomieszania bezkrytycznego zachwytu i wrogiej pogardy), poprzez ukształtowany przez Biblię średniowieczny stereotyp oraz nowożytną fascynację i tworzenie w kręgach elity europejskiej nowego mitu o wszechmocy i wszechwiedzy kapłanów egipskich zazdrośnie strzegących tajemnej wiedzy o świecie aż do naukowej syntezy opartej na krytycznej analizie źródeł.

Przyjęta przez autora perspektywa religioznawcza pozwoliła wyodrębnić oryginalne cechy religii egipskiej takie jak: brak herosów i indywidualnych bohaterów, rzeczywistość mityczna zastępująca historię w kształtowaniu tradycji i formowaniu odrębności etnicznej, bezpośredni związek z kultem i magią etc. Niektóre z tych cech, np.: bezpośredni związek eschatologii z etyką i moralnością (sąd pośmiertny), pojęciu Ładu Świata (maat), powszechna kreacja za pomocą myśli i słowa, teologiczna współistotowość (wielość w jedności, trójca w jedności) zakorzeniły się z czasem w światowej kulturze uniwersalnej stając się podstawą późniejszej mysli filozoficznej i teologicznej Zachodu.

Przedstawiając dzieje religii egipskiej uwzględniono dwustronny kierunek oddziaływań między światem idei religijnych, a czynnikami politycznymi i ekonomicznymi w kształtowaniu ówczesnej rzeczywistości politycznej i społecznej zrywając tym samym z tendencjami redukcjonistycznymi obecnymi w wielu opracowaniach. Inną nowością jest ukazanie wzajemnych relacji i oddziaływań występujących pomiędzy nowożytnym światem religioznawczym i egiptologicznym, podkreślające konieczność współpracy przedstawicieli obydwu dyscyplin i trudności, na jakie napotyka taka kooperacja.