Refleksje na temat badań terenowych w Maroku

Refleksje na temat badań terenowych w Maroku przedstawiają sobą jeden z momentów przełomowych, o ile sama w sobie nie stanowi przełomu, w narodzinach tzw. antropologii refleksyjnej. To dopiero po niej ukazały się inne prace podzielające ów refleksyjny "paradygmat", jak chociażby te autorstwa Jeana-Paula Dumonta (Headman and I: Ambiguity and Ambivalence in the Fieldworking Experience, 1978); Vincenta Crapanzano (Tuhami: Partrait of a Moroccan, 1980); Kevina Dwyera (Moroccan Dialogues, 1982); i wreszcie prace zbiorowe w rodzaju A Crack in the Mirror: Reflexive Perspectives in Anthropology (pod red. J. Ruby, 1982) czy sławetne Writing Culture (pod red. Jamesa Clifforda i George'a E. Marcusa, 1986).

Ta historyczna notka ma nam jedynie uświadomić, jak doniosłe miejsce ta stosunkowo krótka praca ma w rozwoju idei antropologicznych. Jednak nie tylko to stanowi o jej wartości. Przede wszystkim decyduje o niej treść, która jest w pewnym sensie i bynajmniej nie myślę bym nadużywał w tym przypadku pompatycznych słów nieprzemijająca.

Styl narracji jest niezwykle potoczysty i wciągający. Powiedzieć można, że wpisuje się wręcz w gatunek opowieści podróżniczych, w których pojawia się wiele wątków osobistych (łącznie ze szczerze i delikatnie opisaną przygodą erotyczną). Nie mam wątpliwości, że podobnie jak wspomniany Smutek tropików książka Refleksje na temat badań terenowych w Maroku na stałe wejdzie do krwioobiegu intelektualnego naszej rodzimej humanistyki i ze wszech miar zasługuje na upowszechnienie.

(fragment recenzji Profesora dra hab. Michała Buchowskiego)