Redystrybucja dochodów. Kto zyskuje? Kto traci?

Autorka omówiła problematykę redystrybucji dochodów i jej wpływ na poziom konsumpcji gospodarstw domowych. Oprócz skrótowo ujętych zagadnień teoretycznych przedstawiła wyniki samodzielnie przeprowadzonych badań.

Redystrybucja jest wtórnym podziałem dochodów społeczeństwa, obejmującym przepływy finansowe mające charakter transferowy między wszystkimi uczestnikami rynku i budżetem państwa oraz budżetami samorządowymi. Sam proces redystrybucji przebiega wielopłaszczyznowo i polega na obciążeniu działalności gospodarczej oraz dochodów wszystkich podmiotów gospodarujących różnymi rodzajami podatków i opłat, które stanowią dochody budżetu państwa. Dochody te stają się następnie źródłem finansowania tych grup społecznych, które nie uzyskują dochodów z tytułu świadczenia pracy (np. bezrobotni, emeryci) lub tych dóbr, które są przekazywane społeczeństwu nieodpłatnie albo częściowo odpłatnie (np. służba zdrowia, obronność, oświata, wymiar sprawiedliwości i administracja).

Kwestia redystrybucji (podziału) dochodów stanowi obecnie jeden z najbardziej zawiłych problemów i jest jednym z najważniejszych obszarów interwencjonizmu państwa.
Dla polityki państwa w sferze podziału dochodów kluczowym elementem ideologicznym jest wyłonienie i uznanie za sprawiedliwe określonych kryteriów podziału dóbr między grupy i poszczególnych członków społeczeństwa. W praktyce sprawiedliwość koncentruje się głównie na kryteriach ekonomicznych i zostaje ograniczona do sprawiedliwości materialnej, a główny nacisk kładzie się na sprawiedliwość dystrybutywną (rozdzielczą). Sprawiedliwa dystrybucja zasobów to ogólnie wybór między równością a efektywnością.

Zagadnienie równości — jednakowy, równy dobrobyt (equal welfare) dla wszystkich jednostek — bywa najczęściej rozpatrywane w kontekście nierówności. Skrajny wzrost nierówności ekonomicznych (społecznych, politycznych) prowadzi na ogół do destabilizacji sytuacji społecznej. Dlatego zasadniczą rolą państwa powinno być ograniczanie nierówności dochodowych i niwelowanie — za pomocą mechanizmu podatków i transferów — zbyt wysokich rozpiętości dochodów.

W Polsce występuje znaczące zróżnicowanie dochodów gospodarstw domowych. Zatem podstawowa hipoteza brzmi: w ramach prowadzonej przez państwo polityki społecznej ich dystrybucja jest prowadzona w taki sposób, że rozkład dochodów jest bardziej równomierny i ogranicza sferę ubóstwa.