Powracająca Fala

Czy literatura drugiej połowy dziewiętnastego wieku kryje w sobie jeszcze jakieś zagadki? Na tak postawione pytanie ta książka odpowiada twierdząco, ujawniając projekt antropologiczny, zawarty w powieściowych arcydziełach. Jego wydobycie oraz precyzyjne wyjaśnienie okazało się możliwe dzięki koncepcjom René Girarda – francuskiego myśliciela i badacza kultury, który opracował teorię naśladowczego pragnienia, pokazującą, jak bardzo podmiot poddany jest wpływom ze strony innych. Wbrew wielu optymistycznym hipotezom, Girard jest przekonany o konfliktotwórczym charakterze imitacji, prowadzącej ostatecznie do całkowitego kryzysu, możliwego do zażegnania tylko za pomocą ofiary. Powracająca fala analizuje zatem trajektorię pragnienia, przedstawioną w Lalce Bolesława Prusa, a także pokazuje, w jaki sposób mechanizm kozła ofiarnego jest uchwycony w Dziurdziach Elizy Orzeszkowej i Placówce. Natomiast na przykładzie Nad Niemnem opisany został proces zakrywania powyższych kwestii, motywowany względami
ideologicznymi. Obecność zjawisk związanych z cyrkulacją pragnienia i przemocy powoduje jednak, że dziewiętnastowieczna powieść wykazuje zaskakująco wiele zbieżności z tradycjami mitologicznymi (lub baśniowymi), które legły u podstaw europejskiej kultury. Powracająca fala problematyzuje tę relację, dzięki czemu dylematy dotyczące tzw. realizmu jawią się w nowym, zupełnie innym, świetle.