Po kryzysie

Książka Touraine’a to niezwykle cenny głos w dyskusji na temat współczesnego kryzysu. Kryzys pierwszej dekady XXI w. ujawnił się wprawdzie w obszarze gospodarki, jednak nie ogranicza się do zjawisk natury ekonomicznej. Ma swój wymiar społeczny, polityczny, kulturowy. Tylko socjologia może ukazać te pozaekonomiczne aspekty kryzysu, niezwykle istotne do jego objaśnienia. Touraine zadaje niezwykle ważne pytania: Jak kryzys wpływa na zmianę stosunków między gospodarką i życiem społecznym? Czy demokratyczne społeczeństwa są skazane na kaskadę kryzysów, czy też zdołają odkryć nowy, uwolniony od nich typ życia społecznego? Najlepsze wyjście z sytuacji polega na konstrukcji nowego typu aktorów i nowego typu społeczeństwa. Tematem książki jest więc związek między kryzysem, którego punkt wyjścia jest znany, a długookresową transformacją, mogącą doprowadzić do wyłonienia się i wykrystalizowania tzw. sytuacji post-społecznej. W zaistniałej sytuacji najbardziej prawdopodobne są dwa scenariusze zmiany. Ludzie rozproszeni
i poszkodowani przez kryzys mogą powołać potężny ruch przemocy, z którego wyłoni się jakiś rodzaj aktorów czy ładów autorytarnych. Niebezpieczne byłoby zwycięstwo zarówno bogatych, jak i biednych – szczególnie podatnych na przemianę w populistów lub faszystów. Nie jest również wykluczony jakiś zwrot w stronę defensywnego komunitaryzmu, widzianego w kategoriach zamykania w kręgach tożsamości narodowych, religijnych czy etnicznych. To scenariusze katastroficzne. Mogą się też jednak wyłonić nowi, aktywni aktorzy, zdolni do zbiorowego działania i rekonstrukcji swoich wzajemnych relacji na nowych zasadach.