Po co jest sztuka? 2. Rozmowy z pisarzami

Książka „Po co jest sztuka?”Grzegorza Jankowicza jest pasjonującą opowieścią o związkach między dwiema różnymi dziedzinami twórczości artystycznej. Autor odkrywa przed czytelnikiem korespondencję między XX-wiecznym słowem i obrazem.

Historię wzajemnych zależności między literaturą a sztukami wizualnymi poznajemy poprzez rozmowy autora z grupą najwybitniejszych pisarzy (poetów i prozaików) młodego, średniego i starszego pokolenia (między innymi Marka Bieńczyka, Jacka Dehnela, Darka Foksa, Piotra Pazińskiego, Piotra Sommera, Andrzeja Sosnowskiego, Agnieszki Taborskiej, Magdaleny Tulli). Jankowicz tak dobierał swych rozmówców, by z każdym omówić inny aspekt interesującej go relacji między słowem i obrazem, przedstawieniem językowym i reprezentacją wizualną, literaturą i sztuką.

Marek Bieńczyk opowiada o wizualnych figurach melancholii, słynnych malarskich wizerunkach melancholików, a także artystach (od Dürera po Hoppera), którzy współtworzą światowy kanon sztuki melancholicznej. Jacek Dehnel wyjawia powody swej fascynacji fotografią, z której zrodziła się książka „Fotoplastikon”, zbiór kilkudziesięciu opisów zdjęć z kolekcji pisarza. Mówi również o swej fascynacji malarstwem Goi, którego efektem jest powieść „Saturn. Czarne obrazy z życia mężczyzn z rodziny Goya ” z 2011 roku. Darek Foks przedstawia historię swej współpracy z artystą Zbigniewem Liberą, która doprowadziła do powstania jednej z najoryginalniejszych książek na temat powstania warszawskiego – „Co robi łączniczka?” (nagroda TVP Kultura). Piotr Paziński przypomina literacko-wizualne eksperymenty Tadeusza Kantora, które wpłynęły na jego prozę (powieść „Pensjonat” – nagrodzona Paszportem „Polityki”). Piotr Sommer i Andrzej Sosnowski mówią o niezwykle silnych związkach między poezją a malarstwem w tak zwanej szkole
nowojorskiej. Tym mianem określano zarówno grupę awangardowych malarzy (abstrakcyjnych ekspresjonistów, na przykład Willema De Kooninga), jak i poetów (John Ashbery, Frank O’Hara, Kenneth Koch, James Schuyler). Ci ostatni mieli ogromny wpływ na rozwój polskiej poezji po 1989 roku (za sprawą przekładów autorstwa Sommera i Sosnowskiego). Ale to nie wszystko. Sommer i Sosnowski prezentują również własne – bardzo odmienne – rozumienie relacji między słowem i obrazem, ich wzajemnego sporu, który poeci próbują albo zażegnać, albo zaognić. Karolina Szymaniak opowiada o wciąż mało zbadanym, a z pewnością niewystarczająco opisanym zjawisku polskiej awangardy żydowskiej (wspaniałych pisarzy i malarzy, którzy wspólnie lub osobno tworzyli awangardową sztukę w międzywojennej Polsce). Agnieszka Taborska, znakomita prozaiczka, ale też tłumaczka, daje wgląd w historię surrealizmu, którą doskonale zna (jest autorką monografii tego nurtu), ze szczególnym uwzględnieniem korespondencji sztuk.

Wszyscy rozmówcy niezwykle barwnie opowiadają o interesujących ich zagadnieniach. Ale jest to również nietypowa historia XX-wiecznej literatury i sztuki, ich wzajemnych zależności, których zrozumienie będzie miało ogromny wpływ na rozwój obu dziedzin w przyszłości. Co łączy sztuki wizualne z literaturą? Oto główne pytanie, na które ów tom udziela wielu inspirujących odpowiedzi.

Książka jest drugą publikacją z serii „Po co jest sztuka?”. Pierwsza, o tym samym tytule autorstwa Tadeusza Nyczka, ukazała się w roku 2012.