pedagogika. Twórcze wiązanie teorii i praktyki pedagogicznej. możliwości, wyzwania, inspiracje

Struktura książki Jak już wspominałyśmy, wspólnym celem redaktorek pracy i autorów tekstów było: 1) ukazanie możliwości twórczego wiązania teorii i praktyki pedagogicznej; 2) określenie wyzwań, barier, ograniczeń, które trzeba pokonać, aby to wiązanie przynosiło pożądane rezultaty; 3) dostarczenie inspiracji/przykładów dobrych praktyk. Tak sformułowane cele pracy wyznaczyły jej strukturę, na którą składają się trzy części. W pierwszej części zamieszczone zostały teksty traktujące o możliwościach twórczego wiązania teorii i praktyki pedagogicznej. Tę część monografii otwiera tekst Jarosława Gary, który dokonuje filozoficznego oglądu zagadnienia łączności oraz rozłączności teorii i praktyki pedagogicznej. Autor zwraca uwagę, że „[...] w pewnej mierze i do pewnego stopnia, teoria jest możliwa bez praktyki, a praktyka jest możliwa bez teorii”. Niemniej jednak – z perspektywy szerokich pól doświadczeń egzystencjalnych i społeczno-kulturowych – obie sfery nie mogą obejść się bez siebie, albowiem teoria wytycza szerokie horyzonty i budzi wyobraźnię praktyki, ta zaś jest inspiracją dla poszukiwań teoretyków, stanowi miernik weryfikacji adekwatności reprezentacji poznawczych teorii pedagogicznej. Kontynuacja, pogłębienie i dopełnienie, swoista metaanaliza tych wątków, znajduje się w tekście Marka Budajczaka, dotyczącym feedbacku między teoriami pedagogicznymi i praktykami edukacyjnymi. Joanna Madalińska-Michalak dokonuje analizy warunków współuczestnictwa naukowców i praktyków w społecznym procesie tworzenia wiedzy. Autorka stwierdza, że dyskusja dotycząca łączności/rozłączności teorii i praktyki pedagogicznej powinna być zogniskowana nie tyle na barierach, ile na możliwościach współdziałania między nimi w tworzeniu wiedzy, a jedną z nich (z wielu) są edukacyjne badania w działaniu. Dwa kolejne opracowania wzbogacają analizowany obszar o praktyczne egzemplifikacje. Marta Kowalczuk-Walędziak przedstawia zagadnienie transferu wiedzy między uczelniami a instytucjami społecznej praktyki edukacyjnej. Szczególną uwagę skupia na korzyściach wynikających ze współpracy między uczelniami a instytucjami społecznej praktyki edukacyjnej oraz na kanałach transferu wiedzy między tymi instytucjami, do których zalicza m.in. formalne kształcenie pedagogów w toku studiów, doskonalenie i dokształcanie zawodowe, publikowanie artykułów, uczestnictwo konferencjach, korzystanie z oferty akademickich inkubatorów przedsiębiorczości czy uniwersytetu otwartego. Anna Krajewska ukazuje możliwości zastosowania teorii współdziałania w uczeniu się w praktyce edukacyjnej. Autorka przedstawia interesujące poznawczo ujęcia współdziałania, m.in. odwołuje się do teorii D.W. Johnsona i R.T. Johnsona, L. Wygotskiego oraz J. Piageta. Pierwszą część publikacji zamyka tekst Beaty Kunat, która ukazuje problematykę łączenia teorii i praktyki pedagogicznej przez pryzmat autobiografii nauczycieli edukacji wizualnej. Autorka, powołując się na wyniki badań własnych, rozwija tezę, że twórcze łączenie teorii z zakresu różnych dziedzin wiedzy z praktyką pedagogiczną jest nieodzownym warunkiem rozwoju zawodowego nauczycieli edukacji wizualnej. Wiązanie teorii i praktyki edukacyjnej nie może odbywać się bez uwzględnienia i analizy kontekstu społeczno-kulturowego. Piszą o tym zarówno Alicja Korzeniecka-Bondar, która zwraca uwagę na specyfikę kultury teraźniejszości, kategorię czasu jako istotnego elementu (w) codzienności praktyków pedagogicznych, jak i Jakub Czarkowski, który analizuje procesy zachodzące w społeczeństwie wiedzy i ich znaczenie dla funkcjonowania osób w wieku 45+. Wśród wyzwań wiązania teorii i praktyki edukacyjnej, którym poświęcona jest druga część książki, Agnieszka Szplit wyróżnia złożoność budowania kultury jakości edukacji. Autorka zauważa, że Budowanie systemów jakości w edukacji wymaga współdziałania polityków, [...] pedagogów opracowujących podstawy teoretyczne, nauczycieli stanowiących praktycznych „wykonawców” założeń oraz uczniów jako cel wszelkich zmian w szkołach [...]. Właśnie te elementy analizuje Radosław Kucharczyk, który – wychodząc od charakterystyki dyrektyw unijnych dotyczących procesu uczenia się i nauczania – dokonuje analizy polskiej polityki językowej, aby zaprezentować przykład programu kształcenia w szkole średniej wcielającego w życie założenia europejskiej i polskiej edukacji językowej. Tomasz Prymak w auto-edukacji dostrzega szansę twórczego wiązania teorii i praktyki edukacyjnej oraz oczekuje, że student w szkole wyższej nabędzie wiedzy, umiejętności i kompetencji, które umożliwią mu dalsze pomyślne działania autoedukacyjne. Katarzyna Bocheńska-Włostowska zwróciła w tekście uwagę na potrzebę i znaczenie komunikacji w procesie wzajemnego dzielenia się wiedzą teoretyków i praktyków. W trzeciej części książki znajdują się teksty przedstawiające praktyczne realizacje w sferze wiązania teorii i praktyki pedagogicznej. Barbara Dudel prezentuje refleksje i wnioski wynikające z przygotowania i realizacji innowacji pedagogicznej oraz wykorzystywania podczas pracy z uczniami klas III szkoły podstawowej metody badania w działaniu. Bożena Tołwińska pokazuje wartość tutoringu w procesie kształceniu studentów oraz ich opinie na temat tej metody. Troskę o jakość kształcenia w szkole wyższej można dostrzec także w tekście Macieja Smuka, który – prezentując koncepcje kształcenia nauczycieli języka francuskiego w Instytucie Romanistyki Uniwersytetu Warszawskiego – krytycznie odnosi się do przepisów wytyczających ramy jej tworzenia. Bożena Rokicka, charakteryzując różnorodne działania Warmińsko-Mazurskiego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli, daje świadectwo tego, że wymiana wiedzy i doświadczeń między teoretykami i praktykami jest możliwa, a co ważniejsze – dochodzi do niej w wielu obszarach działalności ośrodka. Liczne możliwości współpracy stwarza także wirtualna przestrzeń, którą Katarzyna Łogwiniuk analizuje na przykładzie wspólnych działań nauczyciela i uczniów z wykorzystaniem bezpłatnej usługi poczty elektronicznej oferowanej przez Google – Gmail. Stanowi to znakomity przykład wykorzystania ogólnodostępnej przestrzeni niewymagającej nakładów finansowych, co wciąż w obszarze edukacji jest nie bez znaczenia. Pracę zamyka tekst Katarzyny Szorc, która opisuje działalność jednego z białostockich przedszkoli. Koncepcja pracy i filozofia tego przedszkola oparta jest m.in. na założeniach teoretycznych twórców Nowego Wychowania, co wskazuje na ciągłą aktualność i praktyczną użyteczność istniejących koncepcji edukacyjnych. Wyrażamy przekonanie, że taki układ pracy zadowoli zarówno Czytelników oczekujących rozważań teoretycznych, jak i poszukujących inspiracji praktycznych. Mamy także nadzieję, że zaprezentowane w niniejszej pracy możliwości, wyzwania oraz praktyczne realizacje w sferze wiązania teorii i praktyki pedagogicznej staną się źródłem inspiracji do krytycznej analizy, dyskusji i przemyśleń w środowisku teoretyków i praktyków pedagogicznych, a przede wszystkim do podejmowania kolejnych prób wspólnych działań, co byłoby pożądanym efektem korzystania z tej publikacji. Zawarte w niej teksty łączy wyartykułowane w mniejszym lub większym stopniu przekonanie, że koncepcje teoretyczne i doświadczenia praktyczne nauczycieli i wychowawców stanowią równorzędne i jednoczesne źródła wiedzy pedagogicznej. Zapraszając do lektury książki, składamy serdeczne podziękowania jej recenzentce, dr hab. Annie Karpińskiej, prof. nadzw. UwB, za trud analizy tekstu i konstruktywne uwagi.