pedagogika. Przestrzeń edukacyjna -dylematy, doświadczenia i oczekiwania społeczne. Obszary pracy współczesnej szkoły

Słowo wstępne Rozwój cywilizacji spowodował, że współcześnie młody człowiek funkcjonuje w wielu przestrzeniach. Jedną z ważniejszych stanowi przestrzeń edukacyjna. W niej bowiem jest przekazywana kultura określonej grupy społecznej, definiująca jej tożsamość, a także są nabywane kompetencje, dzięki którym młode pokolenia przygotowują się do dorosłego życia. Swoistą przestrzenią edukacyjną jest szkoła. Mimo że jako instytucja ma już wielowiekową tradycję, a jej krytyka nie ustaje od lat, nadal stanowi miejsce, w którym zachodzą istotne dla rozwoju młodych pokoleń procesy edukacyjne, socjalizacyjne czy wychowawcze. Szkoła jest przestrzenią, w której współdziałają (lub powinny współdziałać) różne grupy społeczne, jednak bez wątpienia główna rola przypada tu nauczycielom. To oni z racji swego profesjonalnego przygotowania mogą kreować przestrzeń szkolną, w której możliwe jest osiąganie satysfakcjonujących rezultatów przez wszystkie podmioty. Przestrzeń edukacyjną szkoły wypełniają ludzie wraz ze swymi dylematami, doświadczeniami, ale także oczekiwaniami, które są ku nim kierowane przez społeczeństwo. Szkoła nie istnieje w próżni, jest osadzona w konkretnym środowisku lokalnym, dlatego też, podejmując jakiekolwiek działania, powinna nie tylko uwzględniać wymogi formalne stawiane tego typu placówkom, lecz także liczyć się z wizją szkoły, jaką rysuje społeczność lokalna. To dla niej właśnie, w dużej mierze, stara się podejmować działania mające na celu przygotowanie wychowanków do życia. Oczywiście oczekiwania społeczne nie zawsze są zgodne z wizją pracy szkoły tworzoną przez kadrę pedagogiczną. Zdarza się, że niemożność ich realizacji utrudniają warunki materialne, finansowe lub prawne, czasami na przeszkodzie stoją bariery mentalne, dlatego też pojawiają się dylematy dotyczące kierunków dalszego rozwoju placówki. Ich rozstrzygnięciu powinien towarzyszyć nadrzędny cel − dobro uczniów. Bez wątpienia pomocne w rozwiązywaniu wszelkich problemów jest też doświadczenie kadry pedagogicznej szkoły. Wieloletnia praktyka może się przyczyniać do niwelowania trudności i wyboru najlepszej formy pracy szkoły. Zdarza się jednak i tak, że staje się ona barierą utrudniającą funkcjonowanie i rozwój placówki, zwłaszcza w nowych obszarach jej działań. Autorzy niniejszego zbioru skoncentrowali się na takiej pracy nauczycielskiej, która pozwala kreować szkołę jako placówkę nowoczesną, dostosowującą się do wymogów i oczekiwań współczesnego świata. Centralne miejsce zajmuje tu uczeń, który jest podmiotem wszelkich oddziaływań edukacyjnych. Z tej perspektywy szczególnie ważny i interesujący wydaje się artykuł K. Ferenz, który wskazuje bliskie, ale także i bardziej odległe cele szkolnej edukacji, a zatem ukierunkowuje pracę szkoły. Niezwykle cenny jest głos J. Karbowniczek, która podkreśla potrzebę między- i wielokulturowości w edukacji − to jeden z ważniejszych obszarów pracy współczesnej szkoły. Kolejna z Autorek, M. Farnicka, podejmuje problematykę związaną z kształtowaniem umiejętności społecznych w polskiej szkole. Warta podkreślenia jest też kwestia edukacji przez sztukę, na którą zwraca uwagę M. Siwińska. Jej zdaniem, sztuka może się stać drogą do piękna doskonalącego człowieka. Autorzy, K. Błaszczyk i J. Wagner, dostrzegli konieczność przygotowania i wspomagania procesu edukacji z wykorzystaniem kształcenia na odległość, a E. Nowicka zwróciła uwagę na istotną rolę terapii multimedialnej w rozwoju dziecka. Drugi rozdział książki jest poświęcony roli szkoły w środowisku lokalnym. J. Gęsicki przybliżył zagadnienie zmian społeczności lokalnych i ich wpływu na szkołę. Z kolei Z. Remiszewska i B. Olszak-Krzyżanowska wskazały przykłady szkół działających w konkretnych środowiskach lokalnych, w których aktywność podmiotów edukacyjnych pozwoliła stworzyć placówki przyjazne uczniom. Nie mniej ważna jest problematyka poruszana przez E. Tłuczek-Tadlę koncentrująca się wokół zaangażowania, a może raczej bierności społecznej. Nie brakuje również głosu wskazującego na rolę szkoły w kreowaniu przyszłego pracownika (M. Krawczyk-Blicharska). Dostosowanie szkoły do oczekiwań rynku pracy to nadal kwestia wymagająca współpracy wielu podmiotów. Książkę zamyka rozdział, w którym Autorzy tekstów przedstawiają wybrane problemy edukacyjne. Można tu odnaleźć zagadnienia dotyczące obszarów edukacyjnego ryzyka (tekst T. Ryty), czy też funkcjonowania w szkole uczniów z poczuciem osamotnienia w rodzinie, które szczegółowo opisuje M. Sendyk. Z kolei I. Rudek i A. Soroka-Fedorczuk poruszają tematykę związaną ze szkolnymi warunkami integracji dzieci pełnosprawnych z niepełnosprawnymi. Kolejna z Autorek, I. Bartusiak, przedstawia znaczenie samorządu szkolnego w procesie kształtowania się postaw prospołecznych uczniów. Rozważania na temat problemów edukacyjnych we współczesnej szkole zamykają J. Ratkowska-Pasikowska i E. Olejnik-Krupa, poruszając kwestię edukacji seksualnej, która wymaga podjęcia jeszcze wielu działań doskonalących ten zaniedbany obszar pracy szkoły. Książka jest zbiorem, który ukazuje różnorodność potrzeb i problemów istniejących w przestrzeni edukacyjnej. Stanowi wprawdzie jedynie pewien teoretyczny i praktyczny wycinek rzeczywistości szkolnej, nie kreśląc pełnego obrazu jej funkcjonowania, niemniej jednak jest istotnym głosem w dyskursie nad doskonaleniem pracy współczesnej szkoły. Krystyna Ferenz Klaudia Błaszczyk Iwona Rudek

[…] Wszystkie teksty, mimo, że odnoszą się do różnych kwestii, łączy nie tylko wspólny przedmiot analiz (jest nim współczesna szkoła, jej funkcjonowanie i warunki tego funkcjonowania, ale i aktualność oraz ważność podejmowanych w nich zagadnień. Różnorodność tematów poruszanych w zbiorze, jak również ważność i aktualność podejmowanych w nim zagadnień, uzasadniają przekonanie, że praca ta spotka się z szerokim odbiorem. Jej lektura, nawet jeśli nie dostarczy każdemu czytelnikowi odpowiedzi na nurtujące go pytania i nie zawsze zaspokoi potrzebę pełnej wiedzy, może pobudzić do refleksji nad wielością obszarów funkcjonowania szkoły i różnorodnością wyzwań, przed jakimi stoi. Co więcej, pozwala tę różnorodność i wyzwania nie tylko poznać ale zarazem zorientować się w odmiennościach podejścia do poruszanych zagadnień. Sądzę również, że podejmowane w pracy tematy, mogą stać się przedmiotem studiów innych badaczy, którzy w zgromadzonych tutaj tekstach mogą znaleźć inspirację do własnych poszukiwań. […] Fragment recenzji wydawniczej – dr hab. Ewa Muszyńska, prof. UAM […] Praca zbiorowa „Przestrzeń edukacyjna..” jest strukturą złożoną i wielowymiarową. Zgromadzone teksty są wyrazem namysłu nad sposobami doskonalenia funkcjonowania szkoły, tym samym wachlarz spraw poruszanych przez autorów wpisuje się w aktualny dyskurs oświatowy. Nie bez przyczyny, w centrum zainteresowań postawiono szkołę- trwały element systemu oświatowego – ważny dla zapewnienia swoistości społeczeństwa, lecz także jego otwartości kulturowej. Z takiego mechanizmu kształtowania mentalności społeczeństwa nie zrezygnuje bowiem żadne współczesne państwo jako makrogrupa i organizacja zbiorowego życia. Autorzy tekstów dostrzegają rolę i znaczenie współczesnej szkoły, wnikliwie rozpoznają obszary jej funkcjonowania zarówno w aspekcie nowych potrzeb, jak i nie rozwiązanych problemów. W takim ujęciu opracowanie stanowi interesujący dokument czasu – diagnozę postawioną polskiej szkole… […] Fragment recenzji wydawniczej – dr hab. Inetta Nowosad