pedagogika. Poszukiwanie człowieka w nieegalitarnym świecie – horyzonty resocjalizacyjne Naukowe. Naukowe Forum Pedagogów Olsztyńskiej Szkoły Wyższej im. Józefa Rusieckiego. Tom 6

Wprowadzenie Miło mi zaprezentować kolejną publikację z cyklu „Naukowe Forum Pedagogów Olsztyńskiej Szkoły Wyższej im. Józefa Rusieckiego”. Przewodnim tematem niniejszego tomu jest problem poszukiwania człowieka w nieegalitarnym świecie o resocjalizacyjnych horyzontach. Interesuje nas zatem zarówno rola poszczególnych dyscyplin w poszukiwaniu człowieka we współczesnym świecie, jak i wkład subdyscyplin pedagogiki (z naciskiem na resocjalizacyjną i penitencjarną) w kreowaniu i uwydatnianiu istoty człowieczeństwa. Wśród autorów książki są profesorowie, doktorzy i magistrzy – zarówno teoretycy, jak i praktycy, a także nauczyciele akademiccy oraz pracownicy placówek diagnostyczno-resocjalizacyjnych, wreszcie osoby nie tylko o ukształtowanej już renomie w środowisku, ale też dopiero wkraczające w świat naukowego poznawania rzeczywistości. Ich teksty dotykają zagadnień z obszaru szeroko pojętego procesu resocjalizacji i jego uwarunkowań czy implikacji jego braku lub nieprawidłowego przebiegu. Publikację otwiera tekst Andrzeja Bałandynowicza pt. Podejście humanistyczno-egzystencjalne asystenta probacyjnego a resocjalizacja skazanych. Autor szeroko prezentuje w nim kilka kwestii, wkraczając m.in. w głąb terapii grupowej, pracy środowiskowej i opieki rezydencjalnej; praktyki pracy resocjalizacyjnej w warunkach probacji z uwzględnieniem podejścia systemowego, oraz omawia resocjalizację wspierającą w społeczeństwie wobec skazanych w warunkach kurateli sądowej. Drugi artykuł – Dylematy związane z rodzicielstwem osób uwięzionych – dotyka płaszczyzny niezwykle intymnej i trudnej, Monika Marczak ukazuje w nim bowiem sfery i wymiary rodzicielstwa. Nie chodzi jednak o tradycyjnie pojęte rodzicielstwo, tylko przeżywane i urzeczywistniane za murami więzienia. Autorka ukazuje również problemy dzieciństwa naznaczonego przebywaniem rodziców w izolacji więziennej. Następnie Adam Marzewski w artykule pt. Aktualne uwarunkowania stosowania warunkowego przedterminowego zwolnienia a przeludnienie jednostek penitencjarnych podkreśla znaczenie instytucji warunkowego przedterminowego zwolnienia w pracy penitencjarnej. Wskazując na wieloaspektowość w tym obszarze, rozpatruje całość w kontekście zaludnienia zakładów karnych i aresztów śledczych. Natomiast tekst Krzysztofa Linowskiego, zatytułowany: Doskonalenie umiejętności społecznych w ramach Klub Pracy jako element readaptacji społecznej, zdecydowanie wpisuje się w nurt resocjalizacji penitencjarnej, gdyż omawia więzienne Kluby Pracy, ich funkcjonowanie i znaczenie w kontekście oferty resocjalizacyjnej skierowanej do osób pozbawionych wolności. Przekonuje zarazem, że prowadzenie programów skoncentrowanych na nauczaniu oraz wyrabianiu odpowiednich kompetencji społecznych i zawodowych ma olbrzymi sens w kwestii oddziaływania resocjalizacyjnego, a właśnie Kluby Pracy mogą stanowić doskonałą propozycję w tej sferze. Aleksandra Dymowska, Weronika Lubecka i Kamil Leszczuk – autorzy artykułu Studenckie spojrzenie na resocjalizację penitencjarną – prezentują swoją wizję pracy z osobami uwięzionymi. Opisują próby stworzenia przez studentów Uniwersytetu Gdańskiego własnego Programu Resocjalizacyjnego „Drogowskaz” i jego realizację na terenie Aresztu Śledczego w Gdańsku. Teksty Sławomira Przybylińskiego [(Nie)egalitarny świat więziennych tatuaży – egzemplifikacja erotycznych „dziar”], Mariusza Snopka (Tatuaż kryminalny drogą ku wolności) oraz Karoliny Chabińskiej (Współzesne horyzonty tatuażu więziennego) opisują zjawisko tatuażu więziennego. Autorzy ukazują różne aspekty tego zagadnienia i odsłaniają tajemny świat „dziar”. Przedstawiają m.in. erotyczny kontekst więziennych, skórnych malowideł oraz ilustrują wielotorowe spojrzenie na fakt istnienia rysunku tatuażowego wśród pensjonariuszy jednostek penitencjarnych. W obszarze kryminologii obraca się Robert Parol, prezentując tekst zatytułowany Człowiek i społeczeństwo w paradygmacie kryminologii antynaturalistycznej. W publikacji zwraca uwagę m.in. na podejście do społeczeństwa oraz natury charakterystyczne dla kryminologii antynaturalistycznej, według której natura powoli przekształca się w społeczeństwo, nie pomijając z jednej strony różnic między nimi, z drugiej zaś stopnia, w jakim są ze sobą powiązane. W psychologiczny profil procesu resocjalizacji wprowadza nas Mateusz Łukasik w artykule Wpływ pochopnej diagnozy poziomu funkcjonowania intelektualnego na linię życiową osoby badanej. Istotą swojego opracowania czyni możliwe konsekwencje nierzetelnej oceny poziomu funkcjonowania intelektualnego. Autor na kanwie własnych prac badawczych (analiza orzeczeń psychologiczno-penitencjarnych na temat skazanych mężczyzn sformułowanych w latach 2007–2009 na potrzeby Ośrodka Diagnostycznego Aresztu Śledczego w Olsztynie) wskazuje m.in. na rozbieżność w postawionych diagnozach dotyczących funkcjonowania intelektu więźniów przez biegłych sądowych i diagnostów pracujących na rzecz więziennictwa. Wokół psychologicznych zagadnień koncentruje się również artykuł Justyny Siemionow pt. Kształtowanie kompetencji społecznych u nieletnich niedostosowanych społecznie jako wybrany wskaźnik efektywności procesu resocjalizacji. Autorka przedstawia wyniki badań własnych w kontekście kompetencji społecznych, a prowadzonych z wychowankami Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego nr 1 w Malborku. Podkreśla, że widzenie zjawiska niedostosowania społecznego osób nieletnich z perspektywy braku pewnych kompetencji społecznych pozwala na zwiększenie efektywności podejmowanych działań korekcyjnych. Na inne płaszczyzny problematyki resocjalizacyjnej przenoszą nas dwa kolejne teksty. Piotr Kulikowski w swoim artykule zatytułowanym W poszukiwaniu zmian w obszarze resocjalizacji – wizerunek zakładu poprawczego skupia się na instytucji zakładu poprawczego jako miejscu, gdzie wykonywany jest środek wychowawczy wobec nieletnich, którzy dopuścili się czynu karalnego. Mowa tu o pewnych przemianach dokonujących się współcześnie w obrębie niniejszej placówki. Natomiast Katarzyna Charkowska przedstawia opinie studentów studiów stacjonarnych i niestacjonarnych odnoszące się do kwestii uprawiania nierządu i jego zalegalizowania. Artykuł pokazuje zróżnicowanie studenckiego postrzegania zjawiska prostytucji w Polsce ze wskazaniem na jego pejoratywny aspekt. Pomimo że teksty zaprezentowane w kolejnym tomie „Naukowego Forum” nie są ze sobą wspólne pod względem poruszanych obszarów badawczych, to jednak wszystkie umocowane są w esocjalizacyjnym nurcie, wpisując się w kreśloną przez organizatorów Forum perspektywę naukową. Holistycznie rzecz ujmując, chodzi o wskazanie w nieegalitarnych obszarach funkcjonowania człowieka możliwości poradzenia sobie z zastanymi sytuacjami trudnymi i niekomfortowymi z psychokorekcyjnego punktu widzenia, jak również o uwypuklenie czy wygenerowanie praktycznych rozwiązań pomocnych w tym zakresie. Dlatego pensjonariusze zakładów poprawczych lub karnych powinni być poddani efektywnym, a nie efektownym zabiegom naprawczym. Czy w stosunku do sprawców czynów karalnych jedynym słusznym środkiem penalnym powinna być izolacja penitencjarna? Otóż nie, jej stosowanie w Polsce jest powszechne, lecz nieraz wydaje się, że zbyt pochopnie praktykowane. Taka forma kary, przynajmniej w niektórych przypadkach, mogłaby być zamieniona na wolnościowy model projektowania zmian. Nie godzi się jednak powątpiewać w proces resocjalizacji w warunkach więziennych, gdyż bywa on nierzadko wręcz pożądany i skuteczny. Teoretyczne i praktyczne studia nad procesem resocjalizacji i jego jakością są ważkim zagadnieniem społecznym podnoszonym w publicznych debatach i sporach. Stanowią też wyzwanie dla niejednej grupy społecznej profesjonalnie do tego przygotowanej i zainteresowanej tą problematyką. W związku z tym żywię nadzieję, że niniejsza publikacja przynajmniej częściowo rozwieje wątpliwości natury resocjalizacyjnej wśród jednych Czytelników oraz okaże się istotną inspiracją do prowadzenia badań w tej dziedzinie dla innych. Sławomir Przybyliński